[hasan2147]

Deney hayvanları ile çalışacak arkadaşların okumasında fayda var.
DENEY HAYVANLARININ BAKTERİYEL, VİRAL ve PARAZİTER HASTALIKLARI
Yrd.Doç.Dr. Hasan İÇEN

 Rodent ve Tavşanların sağlık profilleri, bireysel olarak bu hayvanların fizyolojik, patolojik ve klinik durumları ile ilişkilidir. Bu hayvanların hastalıklarının patogenezisin de rol oynayan hazırlayıcı faktörler olarak genetik başta olmak üzere çevresel nedenler de önemli rol oynamaktadır. Bütün bu predispoze faktörler mevcut olsa bile hastalıkların oluşumunda rol oynayan olmazsa olmaz unsur infeksiyöz ajanlardır. zaman zaman immun sistemin baskılandığı durumlarda patojen hale geçen bir çok bakteri, virus, mantar ve paraziter etkenler bulunmaktadır. Bununla birlikte kontamine yem ve su ile horizontal yolla bulaşan etkenler de vardır.
 Enfeksiyöz, kimyasal, fiziksel etkilere ilaveten, bakım beslenme ve barınma gibi çevre faktörleri de hastalıklar ve sağlık açısından belirleyici kriterlerdir.
HASTALIKLARIN TEŞHİSİ
Muayenenin amacı subklinik hastalık ve lezyonları saptamak ve klinik olarak belirgin olan patolojik problemleri ortaya koymaktır.
Diagnostik bir araştırma, hastalığın seyri, hayvanın geçmişi buna ilaveten mümkün olduğunca iyi bir şekilde yapılan fiziksel, laboratuvar ve postmortem muayeneleri kapsamalıdr.

 Anamnez
 Tür, soy, cinsiyet,yaş,
 Mikrobiyolojik konum(germ free)
 Orijin ve kaynağı
 Kullanım(üretim stok,deney tipi)

 Geçmişte ve şu anki çevresel koşullar hakkında bilgi
 Hayvan odaları
 Karantina ve bariyer prosedürleri
 Kafes tipi ve büyüklüğü v.s

 Hayvanların görünüşü ve klinik davranışlarıa(normal ve anormal)
 Genel kondüsyonları
 Solunum sistemi(sol hareketlerinin tipi ve sayısı)
 Dolaşım sisteminin muayenesi
 Sindirim sisteminin muayenesi
 Üriner sistemin muayenesi
 Deri
 Kas ve iskelet sisteminin
 Sinir sisteminin muayenesi

Rodentlerde en sık hastalıklara yol açan mikroorganizmalar
 Parvovirus
 Coronavirus
 Cytomegalovirus
 Sendai virus
 Mousepox
 Reovirus
 Hantavirus
Herpesvirus
Rotavirus
 Clostridium piliforme
 Mycoplasma pulmonis
 Bordetella bronchiseptica
 Pseudomonas aeruginosa
 Corynebacterium kutscheri & bovis
 Streptobacillus moniliformis
 Pasteurella pneumotropica
 Citrobacter rodentium
 Staphylococcus aureus
 Helicobacter spp.
 CAR bacillus
 Pneumocystis
 Proteus mirabilis
 Streptococcus
 Salmonella Chlamydia Klebsiella Dermatophytes

Pastörellozis

 (Shipping or transport fever, hemorrhagic septicemia)
 Etken Pasteurella multocida ’dır.
 Birçok hayvanın (tavşan, kemirici, kedi, köpek, fare, kuş, domuz) üst solunum organları ve ağız boşluğu florasında yaşar.
 Bahsedilen hayvanların ısırıkları ve tırmalama yaraları ile insanlarda Enfeksiyon oluşur. 1986’da köpeğini öpen meningitisli bir kadından etken üretildiği rapor edilmiştir. Hayvandan hayvana enfeksiyon sindirim ve solunum yoluyla bulaşabilir.
 Hayvanlarda genelde akut pnömoni ya da septisemi ile seyreder. Yine kronik üst solunum enfeksiyonu, konjunktivitis ve özellikle tavşanlarda orta kulak yangısına sebep olabilir. Septisemi sonucunda bir çok doku ve organda multiapseler görülür.
 İnsanlarda ısırık ya da sıyrık yerinde lokal yangı meydana gelir. Septisemi ile generalize apselere yol açabilir.

Shipping or transport fever, hemorrhagic septicemia)

Torticollis Bronchopneumonia- Fibropurulent pleuritis & tracheitis
Otitis interna/media
Tüberküloz (consumption, verem)

 Etken Mycobacterium genusuna ait asit fast gram pozitif bir basildir. M. bovis (sığır, domuz, köpek) M. avium (kuşlar, domuz, koyun)
 M. tuberculosis (insan, nonhuman primatlar, sığır, köpek, domuz, papağanlar) M. marinum, M. fortuitum, M. platypolcitis (balık)
 Mycobacterium basili enfekte hayvanlardan başta aerosol yolla bulaşır. Bu hayvanların nekropsileri esnasında dikkatsizlik, hayvanların barındıkları yerlerde toza maruz kalmak hastalığın bulaşmasına neden olur.
 Hastalıkta nonhuman primatlarda ve balıklarda çeşitli doku ve organlarda granülomatöz lezyonlar görülür.
 İnsanlarda tutulan organa göre görülen bulgular değişir. Genelde akciğer tutulumu söz konusudur. Kronik seyirli bir hastalık meydana getirir. Granülomatöz lezyonlarla karakterizedir.


Salmonellozis

 (Salmonella gıda zehirlenmesi, enteric paratifo)
 Etken dünya üzerinde yaygın bir gıda zehirlenmesi sebebidir.
 2500’ün üzerinde salmonella serotipi vardır.
 Bunlardan Salmonella typhi insanlar için çok tehlikeli Tifo (enterik ateş) hastalığının etkenidir.
 Kuşlar dahil, hemen hemen tüm hayvanlarda etkenin çeşitli tipleri görülebilir. Bulaşık su ve gıda alınımı ile hastalık oluşur.
 Enfekte laboratuvar havyanlarınlarıyla temas halinde bulunan çalışanlar risk altındadır.
 Bu hayvanlar barındıkları kirli ortamlardan etkeni alabildikleri gibi yem yapımı esnasındaki bulaşmalardan da enfekte olabilirler.
 Hayvanlarda etken bağırsak mukozasında etkili olur ve genelde ilk tablo ileitis’tir.
 Etken buradan lenf düğümlerine gelerek çoğalır ve septisemi ile pnömoniye neden olur.
 İnsanlarda kuluçka süresi 12-72 saattir. Belirgin bir enteritis tablosu vardır. Ekstraintestinal enfeksiyon sonucu çeşitli iç organlarda apseler görülebilir.

 Salmonellozis kobaylarda (guinea pig) çok sık görülen bir infeksiyon olmamakla beraber, yoğun üretim ünitelerinde ölümlere neden olduğu bildirilmiştir . Olguların daha çok genç hayvanlarda görüldüğü ve bazılarının hastalık belirtisi göstermeden taşıyıcı olabildiği ve bu olgulardan en sık Salmonella thyphimurium ve S. enteritidis, bir olguda da S. ochioqu’nun izole ve idendifiye edildiği bildirilmiştir. Bulaşmaların taşıyıcı rat, fare ve sivrisineklerle ve daha çok kontamine yiyeceklerle oral yolla olduğu, C vatimini eksikliği, stres, kötü beslenme ve gebeliğin ise infeksiyona hazırlayıcı faktörler olduğu bildirilmektedir. Hastalığa ilgili olarak, kobaylarda, septisemi durumlarında herhangi bir belirti görülmeden ani ölümler meydana geldiği, bazı durumlarda hemorajik bir enteritisin görüldüğü belirtilmiştir. Gebe hayvanlarda abortus oluştuğu, subakut ve kronik olgularda ise hayvanlarda belirgin bir kilo kaybı ile kondisyon bozukluğu bildirilmiştir.

Leptospirozis (Weil’s disease)
 İnsan enfeksiyonu için doğal rezervuarlar ve etkenler değişiklik gösterir.
 Leptospira interrogans tek türü içindeki L canicola (köpek), L pomona (domuz), L hardjo (sığır), L icterohameorrhagiae (sıçan) gibi serotipler bulunmaktadır.
 Sıçan, fare, köstebek, kobay, gerbil, sincap, tavşan, hamster, sürüngen, nonhuman primatlar, çiftlik hayvanları ve köpekler kaynak hayvanlardır
 Enfekte hayvanları el ile tutarak, bu hayvanların idrarları ile temas ederek, kafes temizliği esnasında kontamine toza maruz kalarak etken bulaşır.
 Laboratuvar hayvanlarında kısırlık, ateş, zayıflama ve anemi ile seyreder.
 İnsanlarda enfeksiyonun şiddeti değişkendir. Bazen belirgin bile olmazken bazen öldürücü olabilir. Hastalığın en sert formu kemiricilerden geçen L. icterohameorrhagiae’nun neden olduğu ikterik leptospirosistir. Karaciğer ve böbrek bozukluğu ile karakterizedir.


Kampilobakterozis
(Vibrionic abortion)

 Sorumlu etken Campylobacter fetus jejuni’nin alt serotipleridir. Dünyada yaygın olarak bulunur. Laboratuvar hayvanlarının yanı sıra kedi köpek gibi evcil hayvanlar da etkenin kaynağıdır. Fekal-oral bulaşma söz konusudur. Özelikle hamster, gelincik, tavşanlar, domuzlar ve nonhuman primatlar bulaşmada önemli rol oynar. Fakat insanlar için ana kaynak süt sığırları ve kümes hayvancılığıdır.
 Çocuklar da enfeksiyonun yayılmasında önemli rol oynar. Enfekte bir çocuk etkeni kedi-köpek yavrularına bulaştırır. Hasta hayvanlar da diğer çocuklara etkenin geçmesine neden olur. Etken dış ortamda haftalarca canlı kalabilir. Gaita da 6 haftaya kadar yaşadığı tespit edilmiştir.
 Gelincik ve nonhuman primatlarda asemptomatiktir. İneklerde abort, hamsterlerde proliferatif ileitis diğer evcil hayvanlarda ise ishal ile seyreder.
 İnsanlarda akut gastrointestinal sistem hastalığı ve gebe kadınlarda abort görülür.

C.piliforme: Tyzzer’s disease
 Clostridium piliforme, Tyzzer’s hastalığının etkenidir. Fare, hamster, gerbil ve tavşanlarda karaciğerde multiple fokal nekroz ile karakterize bakteriyel hastalığa neden olmaktadır.

Helicobacter spp

 (H.hepaticus, H.bilis, H.rodentium, H.muridarum, H. typhlonius) barsak, karaciğer safra kesesinde bulunur.
 Helikobakter spp. Hemen hemen rodentlerin tamamında izole edilmiştir.
 H. Hepaticus farelerde hepatitise, hepatik tümörlere,kalın barsaklarda yangı, ülser ve prolapsuslara yol açmaktadır. Ayrıca pankreatitise de neden olduğu bildirilmiştir.

Lyme Hastalığı
 (Lyme arthritis, Bannworth’s syndrome, tick-borne meningopolyneuritis, erythema
 chronicum migrans [ECM], Steere’s disease)
 Etken bir spiroket olan Borrelia burgdorferi’ dir.
 Ixodidae ailesine ait keneler tarafından bulaştırılır. Bu keneler bir çok hayvan üzerinde parazitlenebilir. Köpek, at, geyik, insan, tavşan, kemirici, özellikle fareler insanlar için önemli hastalık kaynaklarıdır.
 Fare ve tavşanlarda geniş deri lezyonları görülür. Köpeklerde insanlardakine benzer bozukluklar oluşturur.
 İnsanlarda multisistemik bir hastalıkla beraber kenenin ısırdığı yerde kronik, yüzük benzeri kızarıklık meydana gelir. Bu lezyon eritema kronikum migrans (ECM) olarak adlandırılır ve patognomonik kabul edilir.
 Aynı zamanda grip benzeri bir enfeksiyon görülebilir. Enfeksiyona yakalanan insanların %10’unda kardiyak tutulum baş gösterebilir. Bunların yanı sıra meningitis, kranial neuritis, neuropati, ensefalopati oluşabilir.

Tularemi
 Etken Francisella tularensis’tir.
 Tavşan, sincap, geyik, boğa yılanı, koyun, kedi ve köpekler için yaygın ve sıklıkla öldürücü, septisemik bir hastalıktır. En önemli kaynak tavşan, kene ve misk sıçanlarıdır. Doğal laboratuvar enfeksiyonu ve haliyle laboratuvar kaynaklı zoonotik bir bulaşma henüz rapor edilmemiştir.
 Enfekte hayvanların organlarına çıplak elle temas (derinin bütünlüğünün bozulmuş olması gerekli değildir) kedi ısırığı, sıyrığı ve insekt ısırığı ile insanlara bulaşır.


Tularemi
Hayvanlarda klinik bulgular kene enfestasyonun yoğunluğuna bağlıdır. Şiddetli enfestasyonlarda ani yüksek ateş, anoreksi, bitkinlik ve takiben ölüm görülür. Eğer koyunlar gebe ise abort görülür. Etkilenmiş köpeklerde deri altında yumuşak kıvamlı nodüller görülür. Karaciğer, dalak ve lenf düğümlerinde milier nekroz odakları meydana gelir.
İnsanlarda ateş, başağrısı ve bulantı aniden baş gösterir. Ekstremitelerde ya da gözde ülserleşen lokal papülerderi lezyonları görülür. Bölgedeki lenf düğümleri büyüyebilir, irinli lenfadenitis meydana gelebilir. Septisemi ya da etkenin solunmasından sonra plöropulmoner bir hastalık gelişebilir. Eğer etken sindirim yolu ile alınmışsa enterik (tifoidal) bir enfeksiyon gelişir. Her iki yolla da dalakda büyüme, nonspesifik kızartılar, kas ağrısı ve bitkinlik görülebilir. Tifoidal veya pulmoner; her iki yolla oluşan enfeksiyonlarda vaka ölüm oranı %5-10’dur.

Yersiniozis
 Laboratuvar hayvanları tarafından bulaşan önemli 3 yersinia serotipi vardır.
 Yersinia pseudotuberculosis ve Y. enterocolitica (Pseudotuberculosis)
 Yersinia Pestis (Veba, Pest, Kara Ölüm, Ölümcül Ateş)
 Yersinia pseudotuberculosis ve Y. enterocolitica
 Dünya genelinde her yerde bulunur. Doğal enfeksiyonlar hemen hemen tüm evcil memelilerde, laboratuvar hayvanlarında ve kuşlarda görülür.
 Doğrudan ya da fekal bulaşık gıda alınımı ile oluşur. Bulaşma da en önemli hayvan domuzlardır. Bunun yanı sıra etken bir çok laboratuvar hayvanından veya evcil hayvanlardan insana geçebilmektedir.
 Kobay, tavşan, ve hamster gibi laboratuvar hayvanları enfeksiyonu takiben performans düşkünlüğü, lenf düğümlerinde büyüme gibi klinik bulgular gösterir. Hastalıkta genellikle ishal ve kilo kaybı ile seyreden subakut klinik bulgular hakimdir. 2-3 hafta içinde ölümle son bulur. Şinşilalar bu hayvanlara nazaran daha hassastır. Enfeksiyon daha sert geçer. Histopatolojik olarak lezyonlar ileitis ile birlikte mezenterik lenfadenitis görülür. Bazen karaciğer dalak ve akciğerde apseler gelişir.
 İnsanlarda akut sulu bir ishal ve mezenterik lenfadenitis meydana gelir ve sıklıkla apandisitle karıştırılır. Ateş, baş ağrısı, iştahsızlık, kusma; post enfeksiyöz dönemde artritis, iritis, deride ülserleşmeler, hepatosplenik apseler, osteomyelitis ve septisemi görülür.

 Veba (Pest, Kara Ölüm, Ölümcül Ateş)
 Yersinia Pestis
 Mezopotamya kökenli, 11. yüzyıldan beri görülen ölümcül bir hastalıktır.
 Kemiricilerin büyük bir kısmı hastalığın kaynağı olarak bilinir. Özellikle sıçan büyük rol oynar. Bu hayvanların yanı sıra kedi, deve, tavşan ve köpekler de hastalığın kaynağı olarak bilinir.
 Pire ısırığı ve kemiriciler ile doğrudan temasla bulaşır. Pireler etkeni aylarca taşıyabilir. Hastalığın pnömonik formu damlacık yolu ile bulaşır.
 Kemiriciler çoğunlukla belirti göstermezler; bazı durumlarda pnömoni, ateş görülebilir.
 İnsanlarda bubonik ve pnömonik olmak üzere iki form halinde görülür. Bubonik tip: bakteremi ve generalize lenfadenitis görülür. Lenf düğümlerinin aşırı büyümesinden dolayı bubonik denilmektedir. Pnömonik tip: akut pnömoni ve genellikle ölümle karakterizedir. Bir çok veteriner hekim bu hastalık yüzünden hayatını kaybetmiştir.

Endemic reservoir hosts
Amplifying hssls

Human (accidental) hosts: Muman-to-iLiman transmission is less common
Kayalı Dağlar Lekeli Ateşi
(Rocky Mountain Spotted Fever, American tick typhus, Tick-borne, Typhus fever)

 Etken Rickettsia rickettsii’dir.
 Köpekler, vahşi kemiriciler ve tavşanlar ana kaynaklardır. Ixodidea familyasına (özellikle dermacentor) ait keneler tarafından ya da bazı akarlar tarafından bulaştırılırlar. Bu akarlar kaynaklardan aldıkları etkeni kan emme yolu ile insanlara bulaştırırlar. Aynı zamanda ezilmiş akarların bütünlüğü bozulmuş deri ile teması ile bulaşma gerçekleşebilir.
 Etken hayvanlarda subklinik enfeksiyon oluşturur.

İnsanlarda ani çıkan yüksek ateş, titreme, baş ağrısı, şiddetli kas ağrısı, fotofobi gibi klinik bulgular görülür. Ateşi takiben 3-5 gün içerisinde ekstremitelerde kızamık benzeri kanamalı lezyonlar meydana gelir. Karaciğer ve dalakta büyüme, myokarditis, renal tubuler nekrosis, bronkopnömoni görülür. Etkenlerin damar endotellerini zedelemesi üzerine kanamalar ve trombozlar meydana gelir. Bunların yanısıra karaciğerde fokal nekrozlar, genital organlarda kanama ve skrotumda gangren görülebilir. Mortalite oranı tedavi edilenlerde %5 edilmeyenlerde %15-20’dir.

 Bordetella bronchiseptica
 Bordetella bronchiseptica, başta tavşan ve kobaylardan olmak üzere, rat, fare, hamster ve gerbillerden izole edilmektedir.Etken, kobaylarda pnömoni, pleuritis ve perikarditise neden olmaktadır.
 Tavşanlarda, fokal kronik intersitisyel pnömoni ile karakterize subklinik infeksiyona yol açmaktadır

 Corynebacterium spp.
 Corynebacterium kutscheri, rat ve farelerde pseudotuberkulozis etkenidir. Karaciğer, böbrek, akciğer ve servikal lenf nodüllerinde kazeopurulent abseler ile karakterizedir.
 Citrobacter rodentium
 Citrobacter rodentium, farelerde rektal prolapsus, ishal ve dehidrasyona neden olmaktadır

 Pseudomonas spp rat ve farelerin solunum, sindirim ve genital sistemlerinden izole edilmektedir. P. aeruginosa, farelerde konjunktivitis ve rhinitise rat ve kobaylarda ise pnömoni ve septisemiye neden olmaktadır.
 Mycoplasma pulmonis, ise bronkopnömoni ve artritise neden olmaktadır.
VİRAL HASTALIKLAR
 Rat Respiratory Virus (RRV)A hantavirus Idiopathic interstitial pneumonia of rat

 Hantaviruslar ilk kez 1978’de Güney Kore’de tanımlanmıştır.
 Bunyaviridae ailesinin bir üyesidir. 4 alt tipe ayrılır; Hantaan virus Puumala virus Seoul virus Prospect Hill virus.
 İlk 3 virus insanlar için patojeniktir. Prospect Hill virus herhangi bir enfeksiyonla ilişkilendirilememiştir.
 1990’larda tanımlanan Hantavirus Pulmoner Sendrom’a (HPS) sebep alan etkenin önceden identifiye edilmemiş bir genotip olduğu anlaşılmıştır.

 Enfeksiyon kaynağı kemiricilerdir. Enfekte hayvanların idrar ve gaitası temas ve bunlarla bulaşık laboratuvar kıyafetleri ile hastalık insanlara geçer.
 Hayvanlarda subklinik seyreder.
 İnsanlarda öldürücüdür. Enfeksiyonun ilk günlerinde ateş, kas ağrısı, peteşiyel kanamalar, karın ağrısı, baş ağrısı gibi klinik bulgular görülür. Bunu takiben aniden akut solunum yetmezliği sonucunda ölüm meydana gelir. Akciğerlerin histopatolojik incelemesinde şiddetli pulmoner ödem ve interstisiel pnömoni saptanmıştır.

Rodent Carriers of Hantaviruses
Renal Sendromlu Kanamalı Ateş
(Hemorrhagic Fever with Renal Syndrome, HFRS, Korean Hemorrhagic Fever, Nephropatia Epidemica, Epidemic Hemorrhagic Fever, Hemorrhagic Nephrosenephritis)

 Etken Hanta virus’tur. Dünyada oldukça yaygındır. Virus asemptomatik kemiricilerin idrarında, dışkısında, salyasında bulunur. Bu eksekretlerden insanlara hava yolu ile bulaştığı kabul edilir. Yoğun olarak bu hayvanların akciğerlerinde lezyonlara rastlanır. İnsandan insana bulaşma gerçekleşmez.
 Kemiricilerde kronik asemptomatik bir enfeksiyon oluşur. Viremi neticesinde viruslar en yoğun olarak akciğer, dalak ve böbreklerde bulunur. Virusa karşı antikor gelişir fakat, bahsedilen organlardaki virus yoğunluğunun azalmasını sağlamaz.
 İnsanlarda 1-2 haftada ortadan kalkan ani yüksek ateş görülür. Buna iştahsızlık, halsizlik, konjunktivitis, proteinüri, hipotansiyon eşlik eder. Bu genel durum bozukluklarını böbrek yetmezliği ile sonuçlanan çeşitli hemorajiler ve hematüri izler. Hastalığa yakalananlarda ölüm oranı % 7’dir.

Lymphositic Choriomeningitis – LCM

 Etken Arenavirus’tur. LCM farelerden kolaylıkla insanlara geçen viral bir zoonozdur. İlk kez 1933 yılında izole edilmiştir.
 Dünyada oldukça yaygındır. Fare ve hamsterlerde uzun süre asemptomatik enfeksiyon meydana getirir. Bunun yanı sıra fare tümörlerinden de izolasyonu yapılmıştır. Etken aynı zamanda kobaylar, tavşanlar, sıçanlar, etçiller, domuzlar ve primatlarda da görülebilir.
 Farelerde enfeksiyon kongenital olarak bulaşır. İnsanlara genelde bulaşık gıda alınımı, bulaşık toz solunması, çıplak elle fareleri tutmak, fare ısırıkları, kan emen sinek, kene gibi artropodlar ile olmaktadır. İnsandan insana bulaştığı rapor edilmemiştir.

LCM’nin bulguları, enfekte hayvanın yaşına ve vücut direnişine göre değişmektedir. Etken intrauterin dönemde alınırsa persistent tolerant bir enfeksiyon gelişir. 6 ay ya da daha fazla asemptomatik olarak sürebilir.
 Etken alındığında hayvan birkaç günlükten büyükse genellikle çabucak iyileşir. Fakat bazen 2 hafta kadar süren akut fatal bir hastalık meydana gelir. Kilo almada azalma, kabarık mat kıl örtüsü, blepharitis, tremors, konvulsion gibi klinik bulgular vardır.
 Persistent tolerant enfeksiyonda bulgular 6-12 aylar arasında görülür. Kilo kaybı, blefaritis, döl veriminde azalma gibi klinik bulguları vardır. Hastalıkta önemli bulgular histopatolojiktir. İç organlarda (karaciğer, böbrek, akciğer, pankreas, meninges, kan damarları) lenfositer infiltrasyon görülür.
 İnsanlarda 2 hafta kadar süren influenza benzeri bulgular ortaya çıkar. Genellikle orşitisle birliktedir. Bazen meningitis, paraliz ve koma bu durumu izleyebilir

 Parvoviruslar
 Ratlarda parvovirus infeksiyonları, Kilhamrat virus (KRV) ve Toolan’s H1 virus (H1), farelerde ise, minute virus (MVM) olarak bilinmektedir. Ratlarda, ataksi, hepatitis, hemoraji dikkat çekmektedir. Tavşanlarda, anoreksiya, genel durum bozukluğu görülmekle birlikte patolojik bulgular ince barsaklara lokalize olmuştur.
 Adenoviruslar
 Adenovirusların konakçı-spesifik suşları fare, rat ve kobaylar ve daha ender olmak üzere tavşanları infekte etmektedir. Rat ve farelerde, myokarditis, nefritis, adenitis, ensefalitis görülmektedir. Kobaylarda ise, nekrotizan bronşioalveolitis dikkati çeker.

 Coronaviruslar
 Coronavirus fare ve ratlarda yaygın olarak görülen önemli bir viral problemdir. Corona viruslar farelerde, mouse hepatitis virus (MHV) ve ratlarda sialodacryoadenitis virus (SDAV) ve rat coronavirus (RCV) olarak antijenik olarak yakın fakat farklı ve yüksek tür-spesifik viruslardır. Farelerde, gastrointestinal sistem ve solunum sistemine affinite gösteren suşlar vardır. Ratlarda, nekrotizan rhinotracheitis, intersitisyel pnömoni dikkat çeker. Corona viruslar murine corona viruslardan farklı olarak kobay ve tavşanları infekte edebilir.
 Tavşanlarda, pleural effuzyon yaygın olarak görülen bir hastalıktır. Enterik infeksiyon da görülebilmektedir

 Cardioviruslar
 Cardioviruslar, birçok memeli hayvanda enterik infeksiyonlara yol açan picorna viruslardır. Polioviruslara benzer olarak nörodejeneratif hastalığa neden olmaktadır. Theiler’s Mouse encephalomyelitis virus (TMEV) en yaygın görülendir. Kobaylarda, cardio virus paralitik lameness etkenidir.

 Paramyxoviruslar
 Parainfluenza viruslardan Sendai virus, tip-1 parainfluenza
 grubunda yer alır rat ve farelerde solunum yolu infeksiyonuna neden olmaktadır. Patolojik olarak kataral bronşitis görülmektedir. Pneumovirus ile infeksiyonda, farelerin pneumonia virusu (PVM) fare, rat, hamster ve gerbilde gizli infeksiyona neden olmaktadır. Farelerde, myocarditis, encephalitis ve hepatitis görülmektedir.
 Rotaviruslar
 Rotaviruslar, yenidoğanlarda yaygın olarak görülen enterik infeksiyona neden olmaktadır. Tavşanlarda oldukça yaygın bir viral infeksiyondur. Farelerde, rotaviral hastalık yenidoğan farelerin epizootik diyaresi (EDIM), ratlarda ise, yenidoğan ratların infeksiyöz diyaresi olarak adlandırılmaktadır.

 Togaviruslar
Lactate dehydrogenase elevating virus, dünyada yaygın olarak farelerde infeksiyona neden olmaktadır.Özellikle C suşu olarak bilinen Murphy suşu, farelerde sentral sinir sistemi infeksiyonu sonrasıparalize neden olmaktadır.
 Arenaviruslar
 Lymphocytic choriomeningitis virusu doğal koşullarda sıklıkla hamsterlarda, daha az sıklıkta ise,fare ve kobaylarda infeksiyona neden olmaktadır.

 Bunyaviruslar
 Hantaviruslar, yabani hayvanlardan insanlara bulaşan zoonotik viruslardır. Virus, hemorajik hastalığa neden olmaktadır. İnfeksiyon laboratuar hayvanlarında nadir görülmekle birlikte kontrollu koşullarda barınaklara alınan yabani rodentlerde infeksiyon oluşmaktadır.
 Calciviruslar
 Tavşan hemorajik hastalık virus (RHDV), kesime sevk edilen tavşanlarda rapor edilmiştir. Aniden burundan kanama ile görülen ani ölümlere neden olmaktadır. Akut vakalarda mortalite % 90, fakat kronik vakalarda mortalite düşmekte, ikterus semptomları görülebilmektedir.
 Reoviruslar
 Reovirus tip-3 laboratuvar suşu olarak yalnızca farelerden izole edilmiştir. Bununla birlikte rat, kobay ve tavşanlarda virusa karşı kanda antikor saptanmıştır.

Dermatophytosis
(Ringworm, Dermatomycoses, Tinea, Trichophytosis, Microsporosis, Jock Itch, Athlete’s foot)

 Etken 3 alt gruba ayrılır.
 Geophilic (toprak seven)
 Zoophilic (hayvanlarda yaşar)
 Anthropophilic (öncelikli olarak insanlarda hastalık oluşturur)
 Bunların hepsi insanlarda hastalık meydana getirebilir.
 3 cinse ayrılır;
 1. microsporum 2. tricophyton 3. epidermophyton
 Bu 3 cinsteki etkenlerin çoğu evcil hayvanlardan insanlara bulaşabilir. Tricophyton mentagrophytes çoğunlukla insanlara sıçanlardan geçen etkendir.

Dermatophytosis
 (ringworm, Dermatomycoses, tinea, Trichophytosis, Microsporosis,
 Jock Itch, Athlete’s foot)
 Bulaşma doğrudan veya dolaylı olarak asemptomatik hayvanlara, mantarın oluşturduğu deri lezyonuna ya da enfekte hayvanın temas edebileceği yüzeylere temas ile bulaşır.
 Kemiricilerde genelde asemptomatiktir. Bu hayvanlarla temas eden insanlarda hastalık ortaya çıkıncaya kadar fark edilmez.
 İnsanlarda sınırlı yüzük şeklinde kızarık deri lezyonları meydana gelir.
 Vücutta görüldüğü yere göre kategorize edilir.
 Tinea capitis (baş bölgesi)
 Tinea corporis (gövde; bacaklar, kollar, eller – bu form genellikle laboratuvar hayvanlarından bulaşandır)
 Tinea pedis (ayaklar)
 Tinea unguium (tırnaklar)


PARAZİTER HASTALIKLAR

 Bilimsel çalışmalarda kullanılacak laboratuar hayvanlarının parazit taşımaması gereklidir. Parazitler genelde laboratuar hayvanlarında belirgin klinik belirtiler oluşturmazlar fakat subklinik etkileri sebebiyle araştırmaları çeşitli şekilde etkileyebilirler. Parazit hastalıkları ancak düşük hijyenik koşullarda konaklarında semptom oluştururlar ve parazitle enfekte hayvanların diğer enfeksiyonları da taşıdığından şüphelenilir.
 Birçok hastalık tablosunda ortak belirtiler gözlenebilir. Deney hayvanlarında çalışırken çalışmanın güvenliği açısından parazit enfeksiyonu taşıdığından şüphelenilen hayvanlar için incelemenin havyan kullanıcısının görüşlerini yorumlayabilecek, laboratuar hayvanları konusunda uzman bir personel tarafından yapılması önemlidir.
 Hastalık nedeni tam olarak belirlendikten sonra hasta hayvanlar ancak deneyi etkilemeyecek durumdaysa tedavisinin yapılması gerekir. Aksi takdirde bu tip hayvanlar çalışma grubundan çıkarılmalıdır. Yerine konulamayan veya çok değerli hayvanlarda yapılan uzun süreli denemenin sonuna doğru ortaya çıkan bir problem sonucunda tedavinin yapılması daha uygun bir seçenektir.

 Hastalık nedeni tam olarak belirlendikten sonra hasta hayvanlar ancak deneyi etkilemeyecek durumdaysa tedavisinin yapılması gerekir. Aksi takdirde bu tip hayvanlar çalışma grubundan çıkarılmalıdır. Yerine konulamayan veya çok değerli hayvanlarda yapılan uzun süreli denemenin sonuna doğru ortaya çıkan bir problem sonucunda tedavinin yapılması daha uygun bir seçenektir.
PROTOZOON HASTALIKLARI
 Trypanosomiazis (Chagas’s disease, Chagas-Mazza disease, South American trypanosomiasis)
 Giardiazis
 Babesiozis (piroplasmosis)
 Leishmaniazis
 Koksidiyozis
American Trypanosomiasis
(Chagas’s disease, Chagas-Mazza disease, South American trypanosomiasis)

 Etken Trypanosoma cruzi ’dir.
 Kedi, köpek ve kobaylar insanlar için ana kaynaklardır. Triatomid isimli bir böcek insanlar arasında, hayvandan insana, hayvanlar arasında bu protozoonu bulaştırır. Etken kanda çoğalır.
 Vahşi hayvanlarda genelde belirsiz bir enfeksiyon oluşturur. Belirgin olduğunda karaciğer ve lenf düğümleri büyümüştür. Köpeklerde insanlardakine benzer bir enfeksiyon oluşur.
 İnsanlarda, akut enfeksiyon genelde çocuklarda oluşur. Etkenin girdiği deri bölgesinde bir furunkul meydana gelir. Karaciğer ve dalak büyür, yüksek ateş meydana gelir. Ender olarak da myokarditis ve meningoensefalitis oluşturur.

Giardiasis

 Etken Giardia lamblia’dır.
 Dünyada çok yaygın intestinal protozoon paraziter hastalıktır.
 Enfeksiyon etkenin kist formunun alimenter yolla alınması ile olur. İnsanlar asıl kaynaktır ama kunduz gibi kemiriciler, köpekler ve papağanlarda da etken görülür.
 Hastalık bulaşık gıda ve suların alınması ile meydana gelir. Alınan kistlerin sindiriminden sonra açığa çıkan trofozoitler duodenum ile jejunum’da çoğalır.
 Klinik olarak hayvanlarda kronik ishal ve özellikle yağlı ishal görülür. Mikroskobik olarak villus atrofisi, kript hipertrofisi, mononüklear hücre infiltrasyonu özellikle plazma hücreleri görülür.
 İnsanlarda hayvanlardakine benzer lezyonlar oluşturur. Ancak çoğu zaman asemptomatiktir.

Babesiosis (piroplasmosis)

 Babesiosis insanlarda ender görülen intraeritrositik bir enfeksiyondur. Etkenler Babesia divergens, B. Microti’ dir
 Bu etkenler çok geniş bir konakçı spektrumuna sahiptir. B. microti, Amerika’da, vahşi ve evcil hayvanların nerdeyse hepsinde enfeksiyon meydana getirebilir. Özellikle beyaz kuyruklu geyik ve beyaz ayaklı farelere daha duyarlıdır. Tropik bölgelerde, kıyı şeridinde daha çok rastlanır. B. divergens Avrupa’da görülür.
 İnsanlar Ixodes ailesinden kenelerin ısırması ile enfekte olur. Hastalığın etkili olmasında immun yetmezliğin önemi vardır. .

Hayvanların bir çoğu hafif bir ateşle hastalığı atlatabilir. Ölümler genelde anemi, anoksi ve pulmoner tromboz neticesinde meydana gelir. Bu durum sıklıkla sığırlarda meydana gelir. Diğer lezyonlar splenomegali, hepatomegali, hemoglobinürik nefrosistir.
 İnsanlarda B. microti enfeksiyonu birkaç haftadan- bir aya kadar olan bir sürede ortadan kalkar. Hastalarda düzensiz bir ateş, titreme, baş ağrısı, terleme, kas ağrısı ve halsizlik görülür. Hemen bütün hastalarda orta şiddette hemolitik anemi, bazılarında hepatosplenomegali görülür. Genelde sekel kalmadan hastalık atlatılır. B. divergens enfeksiyonu ise sadece dalağı alınmış insanlarda rapor edilmiştir. Yüksek ateş, şiddetli hemolitik anemi, hemoglobinüri, böbrek yetmezliği ve bu semptomları genelde ölüm takip eder.
Leishmaniasis

 Cutaneous leishmaniasis: chiclero ulser, pianbols, uta, buba
 Leishmania mexicana ve L. brasiliensis (oriental sore, Aleppo boil) amerikada görülür.
 L. tropica ( bagdad boil, delhi boil, Bauru ulcer) eski dünyada görülür E Visceral leishmaniasis: kala-azar L donovani, L infantum, L chagasi

Kutaneöz leishmaniosis’te tatarcıklar vektördür. Ayrıca insandan-insana, konjenital olarak da geçer. Vahşi hayvanlar, köpekler ve insanlar hastalık kaynağıdır.
 Hayvanlarda hastalık: L mexicana kemiricilerde ve vahşi hayvanların derilerinde ülser oluşturur. L brasilinesis ,birkaç deri lezyonu ile beraber, genelde sistemik hastalık meydana getirir.
 İnsanlarda; ilk lezyon deride ağrılı ülser veya nodüldür. 2-3 ay içinde kısmen skar dokusu meydana gelebilir. Daha ileri lezyonlar mukoza ve deride oluşabilir. Oluşan yangı etkenin çoğalmasına daha fazla yardımcı olur.
 Visceral leishmaniasis’te ise dalakta büyüme, orta dereceli ateş, kilo kaybı ve anemi gibi klinik bulguları mevcuttur. Dalak ve karaciğer büyümesi çok şiddetlidir. Tedavi edilmezse ölüm % 90dır.
Cutaneous leishmaniasis

Allerjenler

 Sıçanlar:
 En çok kullanılan laboratuvar hayvanlarından birisidir. Önemli iki allerjeni idrar ve salyadır. Sıçan idrar allerjeni Rat n (isoforms 1 A and 1 ’dir. Altlık temizleme esnasında bu alerjen havayla karışır ve 15-35 dakika asılı kalabilir. Bu esnada laboratuvar çalışanları alerjenle karşılaşabilir. Bu işlem tartma, tıraşlama, kan alma, idrar alma gibi diğer laboratuvar işlerinden daha çok alerjene maruz kalmaya neden olur
 Fare:
 El En önemli fare alerjeni Mus m1’dir. Bu idrar proteini Rat n 1B ile çok yakın özellik gösterir.
 Kobay:
 El İdrar ve salya ana alerjik protein kaynağıdır.
 Gerbils:
 El Diğer laboratuvar kemiricileri gibi çeşitli alerjenleri mevcuttur.
Prevention & Control of Disease
1. Quarantine
2. Sanitation and hygiene
3. Periyodik muayene
4. Uygun immunizations
5. Atıkların uzaklaştırılması
6. Isolation procedures
Hem eğlen hem de sıkı çalış!

[hasan2147]

http://rapidshare.com/files/389237976/DENEY_HAYVANLARININ_BAKTERae_YEL__Vae_RAL_ve_PARAZae_TER_HASTALIKLARI.ppt.html
ppt formunda güzel umarım faydalı olur

[Yazar]

Yazılar