[Murat KUTAY]

Devekuşu ( Struthio camelus ) Dünya’ da yaşayan en büyük kuştur. Ataları uçma özelliğine sahip iken, kanatları küçülerek uçma yeteneğinin kaybolması nedeniyle koşucu bir hayvan olarak tanınır. Uçan diğer tüm kuşların dört tırnağı bulunmasına rağmen, devekuşu dünyadaki iki tırnaklı tek kanatlı hayvandır. Tırnaklarından büyük olanı devekuşunun neredeyse bütün ağırlığını taşır. Bu nedenle yerde çok az bir alana basıp, güçlü ve uzun bacakları sayesinde saatte 65 km hızla koşabilmektedir. Güçlü parmakları çiftleşme döneminde dişilerin kur yapması, sıcak çöllerde ve sarp kayalıklarda hareket etmesi açısından da kolaylık sağlamaktadır.

Devekuşlarında baş birbiri ile bağlanmış kemiklerden oluşur. Ergin bir hayvanda beyin bir tavuk yumurtası kadardır ve 30 – 40 g ağırlığındadır. Başın büyüklüğüne göre oldukça geniş bir yüzeye sahip olan gözler her yönü görebilme özelliğine sahiptir. Boyunlarını her yöne hareket ettirebilmeleri ve gözlerini çevirebilme özellikleri bu yönde etkili olmaktadır. Diğer devekuşlarından ve hayvanlardan gelebilecek tehlikeleri sezmelerine yüksek görüş yetenekleri sayesinde olmaktadır. Uzağı görme yetenekleri sayesinde 3,5 km uzaklıktaki hareketleri algılayabilirler. Gözleri 60 g ağırlığında olup bu, insan gözünün 4 katıdır. Ses alma yetenekleri de çok gelişmiştir. Bu özellikleri sayesinde büyük çiftliklerde diğer hayvanlar için bekçilik yapabilmekte, koyun ve sığırlarla bir arada yetiştirilebilmektedir. Koku ve tat alma duyguları körelmiştir. Gaganın yan kenarlarında iki adet oval burun bulunmaktadır. Hayvanın soluk borusunda yem ve su kaynaklarının kontrol edilmesinde önem taşıyan bir zar bulunmaktadır. Yemin yapısı ve parça büyüklüğü bu açıdan önem taşımakta, toz yemler solunumda problemlere neden olmaktadır.

Devekuşlarında yabanilik davranışları yetiştiricilikte oldukça problemdir. Yavrular devamlı insanlarla temas halinde olmazsa ileride zaptetmek çok zorlaşmaktadır. Günlük bakım ve alıştırma ile insanları üzerine bindirmeye alışarak, turistlik amaçlı değerlendirmeler de mümkündür.

Devekuşları 2 – 2.5 metre boya ve 130 – 150 kg ağırlığa ulaşılabilmektedir. Dişileri erkeklere göre daha küçük yapılı ve grimsi kahverengi tüylere sahiptirler. Erkeklerde ise kanat ve kuyruk tüyleri beyaz, vücut ise siyah tüylerle kaplıdır. Baş, boyun ve bacaklarda tüyler seyrektir. Vücut büyüklüğüne oranla kanatları çok küçüktür. Kanatlarında uzun, güzel görünüşlü tüyler bulunmaktadır. Kuyruk tüyleri vücudun denge organıdır. Ayrıca kuluçkada yumurtaların ve civcivlerin diğer hayvanlarla çevre faktörlerine karşı korunmasında etkendir. Devekuşu vücudu yaklaşık 90 cm yüksekliğinde, 120 – 150 cm genişliğinde, 90 cm derinliğinde bir kutu gibidir.

Devekuşu dişileri yumurtalarını, kumlu toprağa kazdıkları bir çukurun içinde iki günde bir yumurtlarlar. Doğal şartlarda bir çukurun içinde 15 – 20 yumurta bırakabilmektedirler. Kuluçka süreleri ortalama 42 gündür. Devekuşları özellikle etleri ve derileri nedeniyle önem kazanmaktadırlar.

Çiftleşme mevsiminde, erkek devekuşunun gaga, göz çeperi ve kasık derisinde kırmızılıklar oluşur. Kırmızı renk testislerin hormon üretimi sonucu olmaktadır. Doğada monogami ( tekeşlilik ) yoktur. Erkek devekuşu toprak bir çukur gibi olan yuvayı kazar. Dişi iki günde bir, bir yumurta bırakır. Normalde dişi bu yuvaya 12 – 18 yumurta bırakmaktadır. Entansif yetiştiricilikte 40 yumurta bırakabilmektedir. Erkek geceleri, dişi ise gündüzleri yumurtaların üzerine oturmaktadırlar.

Devekuşları ot yiyicidir, bu arada böcekleri de yerler.sindirim kolaylığı için küçük taşları yutarlar. Susuzluğa dayanıklıdırlar. Göz çukurunun üstünde kafatasının içlerine doğru yer alan salgı bezlerinden burun bölgesine salgıladıkları yüksek konsantrasyonlu tuz çözeltisi sayesinde su kaybını azaltırlar. Devekuşları vücut sıcaklıklarını çok iyi ayarlayabilirler. Uzun ömürlü hayvanlardır, örneğin; 50 – 60 yaşa kadar varmaları oldukça fazla rastlanan bir durumdur.

Dünyada devekuşu üretimin %97’si Güney Afrika Cumhuriyeti, Tanzanya ve Namibya gibi ülkelerde gerçekleşmektedir. Bu ülkelerde bugün yaklaşık 300.000 devekuşu, 350 kadar işletmede yetiştirilmektedir. Bunun yanında, Brezilya, Güney Amerika, Avustralya’nın Kuzeyi Yine Gine, Endonezya Adaları, A.B.D., Fransa, Hollanda, İtalya e İsrail gibi ülkelerde devekuşu üretimi yapılmaktadır. Avrupa ülkelerinin bir çoğunda yetiştiricilik popüler hale gelmiştir. İsviçre gibi soğuk ülkelerde bile tabandan ısıtmalı barınaklarda üretim gerçekleştirilmektedir.

Özellikle ülkemizin ılıman bölgelerinde ısıtma problemi olmadan doğal koşullarda yetiştiricilik yapılabilir. Bu amaçla Tarım ve Köy Hizmetleri Bakanlığınca konu teşvik edilmiş; Antalya, Muğla, İzmir, Kocaeli, Kırşehir, Konya gibi illerimizde yetiştiriciliğe başlayan veya başlama aşamasında olan girişimciler ortaya çıkmıştır. Özellikle bu girişimcilerden entegrasyon sistemi ile çalışmaya başlayan kuruluşlar, gelecekte ekonomik yetiştiriciliğin yaygınlaşacağının göstergesidir. Özellikle civciv sağlama, elde edilen ürünleri pazarlama gibi konuları garanti eden damızlık kuruluşlar ortaya çıktıkça konu önem kazanacaktır.(volkanderinbay)

[Yazar]

Yazılar