[Murat KUTAY]

Avrupa Birliginde

Gidalarin Resmi Kontrolleri *

Avrupa Birligine girmekten, AB standartlarinin ülkemize kazandirilmasi, mesleki olarak, hem ülkemizin halk sagligi ve gida güvenligi açisindan, hem de gerek AB ülkeleri, gerekse diger ülkeler ile ticaret yapabilme, ürün ihraç edebilmek için daha öncelikli ve gerekli bulunmaktadir.

Türk Veteriner Hekimleri Birligi Dergisi’nin önceki sayisinda ve http://www.tvhb.org.tr web sitesinde Resmi Kontrolleri yapan yetkilendirilmis (resmi) veteriner hekimler ile ilgili bilgiler sunulmustu. Simdi ise AB’nde hayvansal gidalarin resmi kontrolleri ile ilgili olarak derlenen temel yaklasim ve kurallar sunulmaktadir.

Günümüzde veteriner hekimlerin yasal olarak yapma yetkisine sahip oldugu uygulama, muayene ve kontroller ile ilgili kisa süreli kurs sonucu verilen sertifikalar ve yasal yetkilerin bu sertifikalar ile sinirlandirilmasi meslek mensuplarinin farkli kesimlerinde, farkli olarak degerlendirilmektedir. Bu degerlendirmelere bagli olarak ciddi tartismalar olmaktadir. Kimi meslek mensuplari yasal yetkilerin kisa süreli kurslarla verilen sertifikaya baglanmasini kabul edilemez olarak nitelendirirken buna karsilik ise bu yaklasimi egitime karsi olmak seklinde ifade etmekte, özellik isteyen bu islerde egitimin gerekli oldugunu ifade etmektedirler.

Diger taraftan uzmanlik yönetmeligi ile ilgili çalismalarin son asamaya geldigi noktada saha uzmanligi, mastir, bilim uzmanligi gibi farkli yaklasimlarin oldugu da bilinmektedir. Bu yazida bulacaginiz AB sartlarini dikkatle incelendiginde resmi kontrolleri yapacak ve rapor verecek veteriner hekimlerin almasi gereken lisans sonrasi egitimler ile ülkemizdeki tartismalar çok daha rahat degerlendirilecektir. Gerçekten yapilmasi gerekenler ve uluslar arasi mecburiyetlerin neler oldugu tüm ilgililerce daha iyi anlasilacaktir. Ilave olarak serbest veteriner hekimlerin yetkilendirilmesi konusundaki degerlendirmeler daha da netlesecektir.

Konu basligi kabuklu yumusakçalar ve balik gibi su ürünleri, büyükküçükbaslar, tek tirnaklilar, domuz, kümes hayvanlari, çiftlikte yetistirilen av hayvanlari, yabani av hayvanlari ve bunlarin etleri ile süt ve süt ürünleri için gerekli kontroller ile ilgili genel ve özel sartlari kapsamaktadir. Ancak, burada ülkemiz için öncelikler dikkat alinarak bu yazida yalnizca genel hususlari ve kurallari bulacaksiniz.

Avrupa Parlamentosu ve Konseyi, Avrupa Birligini olusturan anlasmalar çerçevesinde ve özellikle Madde 152(4)(b)’den yola çikarak, Komisyonun önerileri, Ekonomik ve Sosyal Komitenin görüsleri, Bölge Komisyonlarinin görüsleri göz önüne alinarak antlasmanin 251 maddesi uyarinca yem ve gidalarin resmi kontrolleri hakkindaki kurallari belirlemektedir. Bu dogrultuda esas olarak;

1 Genel kurallara ek olarak, hayvani gidalarin hayvanlar ve insanlarda yol açabilecekleri tehlikelere karsi, detayli resmi kontrol kurallari konulmasi gerekmekte,

2 Hayvani gidalarin resmi kontrolü, özellikle insan ve hayvan sagligini korumaya yönelik olmali ve en son bulgular kullanilmali ve yeni bilgiler ulastikça yeniden düzenlenmelidir.

3 Gida güvenligi için uygulanan Topluluk kanunu bilimsel bir temele dayanmalidir. Bunun saglanabilmesi için Avrupa Gida Yetkili makamlarina danisilmalidir.

4 Hayvani gidalarin resmi kontrolleri üretim zinciri boyunca sürdürülmelidir.

5 Resmi kontrollerin yogunlugu ve sikligi o hayvan türünün insan ve hayvan için olusturabilecegi tehlikelerle dogru orantili olmalidir.

6 Et üretiminde yapilan resmi kontrollerde üretimde hijyenik kurallara uyuldugundan emin olunmalidir. HACCP prensiplerinin sürekli uygulanmasina ve yetkililerin Topluluk kurallarini uygulamasina dikkat edilmelidir. Bu resmi kontroller yetkililerin aktivitelerini kapsamalidir. Kontroller ayni zamanda hayvan refahi esaslarinin korunmasini da saglamalidir.

7 Canli iki kabuklu yumusakçalar ve balikçilik ürünleri için yapilan resmi kontrollerde Toplulugun koydugu hedeflere ve kriterlere uyulup uyulmadigi gözlemlenmelidir. Iki kabuklu canli yumusakçalarin resmi kontrolü ürünün islenmis halini de kapsamalidir.

8 Ithal edilmis hayvani gidalarin kontrolü, en azindan Topluluk kurallarina es ya da denk olmalidir.

9 Bu sartnamenin uygulanmasinin ölçüsü Konsey Kararinin 1999/468/EEC sayili ve 28 Haziran 1999 tarihli 2.maddesi tarafindan gösterilmis ve uygulama yetkisi 1.Komisyona verilmistir . Komisyon ayni kararin 5. maddesine de uyum saglamalidir

Genel olarak belirlenmis olan gida kontrollerine ek olarak üye ülkeler, her ürün için asagida belirtilen kurallarin uygulandigindan emin olmalidirlar. Ayrica Üye Ülkeler resmi kontroller yaparak ithaline izin verilen hayvani gidalar ile ilgili olarak;

a) Üçüncü ülkelerden ithal edilecek hayvani gidalar, Avrupa Parlamentosu ve Konseyin hayvani gidalarla ilgili hijyenik kurallari koyan direktiflerinde belirtilen kamu sagligi sartlarina uymalidir.

b) Üçüncü ülkelerden ithal edilecek hayvani gidalar Konseyin sartnamesinde belirtilen (insan tüketimi için üretilen hayvani gidalar için geçerli) hayvan sagligi kurallarina uymalidir.

Bütün bu resmi kontroller, üçüncü ülkelerden ithal edilecek ürünlerin veteriner kontrollerini organize eden Konseyin 97/78/EC sayili Sartnamesine uygun olmalidir.

Metinde geçen “Resmi (yetkilendirilmis) Veteriner Hekim” Sartnameye uygun yeterlikte olan ve yetkili otorite tarafindan atanmis veteriner hekimi, “Yardimci” ise yetkili otorite tarafindan atanmis ve resmi veteriner hekimin yoklugunda onun yerine akabilecek uzmani ifade etmektedir.

TAZE ET ÜRETIMINDE UYGULANACAK RESMI KONTROLLER

I. RESMI (YETKILENDIRILMIS) VETERINER HEKIMIN GÖREVLERI

I.1 Resmi Veteriner Hekimin Görevleri

Resmi veteriner hekim, et üretim merkezlerindeki yetkililerin, Konseyin ve Avrupa Parlamentosunun gida maddeleri hijyen kurallarini saptayan direktiflerine uyup uymadiklarini kontrol etmelidir.

Bu kontroller su maddeleri kapsamalidir:

I.1.A. Hijyenin Tam Olarak Saglanmasi

Bu kontroller yetkilinin kurallarin tam ve sürekli olarak uygulanip uygulanmadigini gözlemlemek için:

(a) Çalisma yerinin yapisi ve araç gereçlerin düzenli bakimi;

(b) Çalisma yerinin hijyen sartlari (operasyon öncesinde, sirasinda ve sonrasinda);

(c) Kisisel hijyen;

(d) Hijyen ve çalisma prosedürü egitimi;

(e) Zararlilarla mücadele;

(f) Su kalitesi;

(g) Isi kontrolü;

(h) Giren ve çikan etin kontrolü;

(i) Çöp ve kirli suyun atilmasi;

(j) Belirli Risk Materyallerinin atilmasi.

I.1.B. HACCPKökenli Prosedürler.

Bu kontroller HACCPprensiplerine sürekli ve düzenli bir sekilde uyulup uyulmadigini gözlemlemek için yapilir. HACCPkökenli prosedürler kesime giren hayvanlarin:

(a) Gerekli biçimde tanimlandigi;

(b) Yetisme yerinden menselerini bildiren düzenli belgeler esliginde gelmis olmalari;

(c) Kesim sirasinda bulasici hastaliklarin minimum düzeyde tutulmasini saglayacak deri ve post kalitesine sahip olmasi;

(d) Saglikli görünmeleri;

(e) Avrupa Toplulugu hayvan sagligi sartlarina uygun biçimde nakledildikleri ve muamele gördükleri.

Kesim sonuncunda et kalitesinin iyi olmasini garantileyen:

(a) Topluluk sartnamesinde belirtilen mikrobiyolojik kriterlere uyulmasi, buna hijyen parametrelerinin ve ilgili patojen kriterlerinin de dahil edilmesi;

(b) Topluluk Sartnamesinde belirtilenin üzerinde kimyasal ihtiva etmemeleri;

(c) Topluluk Sartnamesinde yasaklanmis maddeleri ihtiva etmemeleri;

(d) Topluluk Sartnamesinde belirtilenin üzerinde yabanci madde bulasigi ihtiva etmemeleri;

(e) Fiziksel zarara yol açacak maddelerin bulunmamasi;

(f) Resmi veteriner hekimin dikkatini çekecek fizyopatolojik anormalliklerin ya da degisimlerin bulunmamasi;

(g) Diski bulasigi olmamasi;

(h) Topluluk Sartnamesinde izin verilmemis belirlenmis risk materyalleri ihtiva etmemesi ve Topluluk Sartnamesinde belirtilen bulasici spongiform encephalopathies prosedürüne uygun olarak üretilmesi

I.1.C. Rehberlerin kullanimi

Uygulayici kanuni sartlari yerine getirmek için milli ya da Topluluk rehberlerini kullanir. Bu rehberlerin dogru kullanilip kullanilmadigi kontrol edilmelidir.

I.1.D. Bu konrollerin yapilmasi sirasinda

(a) Kesim ve parçalama islemleri sirasinda personelin düzenli olarak gözlemlenmesi Kontrollere yardimci olmak amaciyla resmi veteriner hekim performans testi düzenleyebilir. Performans testinin detaylari gerekli görülürse uyarlanabilir.

(b) Yetkilinin kayitlarinin kontrolü;

(c) Gerekli görüldügü hallerde laboratuar analizleri için örnekler alinmasi

I.2 Resmi Veteriner Hekimin Denetim Görevleri

Yukarida I.1 uyarinca yapilan kontrollerin sonuncunda resmi veteriner hekim gerekli gördügü durumlarda müdahalede bulunarak isleyisi düzeltebilir.

Asagidaki maddeler denetim kapsaminda olmalidir.

I.2.A. Zincirleme Bilgi

1. Hayvanlarin menselerinin dokümanlarinin Avrupa Parlamentosu ve Gida Maddeleri Hijyen Konseyinin Sartnamesi geregince, belirtildigi sekilde kesim yetkilisine sunulmus olmasi.

Ilgili belgeler asagidakileri kapsamalidir:

(a) Uygun olan durumlarda hayvanlarin menseinin, geldigi yetisme yerinin ya da bölgenin hayvan sagligi raporu;

(b) Hayvanlarin saglik durumu;

(c) Veteriner ürünlerinin (ilaç v.b.) detaylari ya da son alti ayda hayvanlara uygulanmis olan tedaviler (verilis tarihi ve etkinin geçis süresi bilgileri);

(d) Etin güvenligini etkileyebilecek hastaliklar

(e) Hayvanlardan alinan örnekler üzerinde yapilmis analizler ya da olagan testler için alinmis örnekler ve zoonazlarin takibi için alinmis örnekler;

(f) Ayni kaynaktan gelen hayvanlarin daha önce yapilmis ante ve post mortem muayene raporlari;

(g) Ilgili üretim bilgileri;

(h) Yetisme yerinde hayvanlara bakan özel veteriner hekimin adi ve adresi.

2. Bu bilgilerin düzenlenmesi ve sunumu için detayli kurallar bulunmaktadir.

3. Ante ve postmortem muayeneler sirasinda, resmi veteriner hekim yazili dokümanlari da göz önüne alacaktir.

4. Denetim sirasinda resmi veteriner hekim yetisme yerinde diger veteriner hekimlerin uyguladigi kontrollerin beyanatlarini göz önüne alacaktir, resmi veteriner hekimlerin bilgi agina girisi 64/432/EEC sayili direktifin 14. Maddesinde düzenlenmistir.

5. Üretim zincirinde gida güvenligini saglamak için entegre sistemleri, kendi kontrol sistemlerini, bagimsiz üçüncü parti sertifikalarini kullanarak ve bu testlere tabii tutulan hayvanlari açikca tanimlayarak ek tedbirler alan yetkililerin dokümanlari da resmi veteriner hekim tarafindan dikkate alinacaktir..

I.2.B. Antemortem Muayene

1. Kesim öncesi tüm hayvanlar resmi veteriner hekim tarafindan antemortem muayeneye tabii tutulmalidir. Hayvanlar mezbahaya ulastiktan sonra 24 saat içinde ve kesimden önce 24 saatten az bir zaman önce antemortem muayeneye tabii tutulmalidir. Buna ek olarak resmi veteriner hekim herhangi bir baska zamanda da muayene isteyebilir.

2. Muayene özellikle su hususlara açiklik getirmelidir:

(a) Hayvanlarin kimlik belgelerinin kuralina göre hazirlanmis olmasi;

(b) Hayvan refahi kurallarinin ihlal edilmemesi;

(c) Deri ve postlarinin kesim sirasinda ete birsey bulastirma ihtimalini minimuma indirgeyecek düzeyde olmasi;

(d) Insan ya da hayvan sagligini etkileyebilecek herhangi bir belirti olmamasi.

3. Resmi veteriner hekim ayni zamanda yetistirme yerindeki yetkili veteriner hekim ve yardimcilarinin kesime elverisli bulmadigi hayvanlara da klinik muayene yapar.

4. Direktifte belirtildigi üzere antemortem muayenenin bir bölümü yetistirme yerinde yapilabilir.

5. Mezbaha disinda yapilan acil kesimlerde resmi veteriner hekim, veteriner hekim tarafindan, Avrupa Parlamentosu ve hayvani gidalar hijyen kurallari belirleyen Konseyin kurallarina uygun olarak verilmis raporu inceler.

I.2.C. Hayvan Refahi

Resmi veteriner hekim Topluluk hayvan refahi kurallarina uyulup uyulmadigini kontrol edecektir. Bunlarin arasinda mezbahada hayvanlarin korunmasi ve nakliye sirasinda korunmalari da vardir.

I.2.D. Postmortem Muayene

1. Kesilen hayvan ve iç organlari gecikmeden gözle muayene edilecektir. Tüm dis yüzeyler kontrol edilecektir; karkas ve/veya iç organlara, ve/veya gerekli olabilecek özel teknik gereçlere asgari düzeyde temas edilecektir. Kesim Bandinin sürati gerekli kontrollerin yapilmasina imkan saglayacak sekilde ayarlanmalidir. Hayvanin türü, hayvanin geldigi çiftlik, ülke ya da bölge ve risk analizi prensipleri göz önünde bulundurularak ilave elle muayene, kesilerek muayene yapilir ya da laboratuar testleri istenir.

2. Açik bir teshis koymak gerekli görüldügünde ya da kimyasal madde fazlaligi görüldügü ya da mikrobiyolojik kriterlere uyulmadigi durumlarda elle muayene, karkas ve iç organlarin kesilerek muayenesi ve laboratuar testleri gibi fazladan muayeneler yapilacaktir.

3. Kontrol sirasinda elle, kesilerek ya da açilarak yapilan muayenelerde bulasma riskini en aza indirmek için tedbirler alinacaktir.

4. Ilgili direktiflerde sözü geçen prosedürlere ek olarak uygulanabilecek serolojik testler ya da diger laboratuar testleri gibi alternatif prosedürler postmortem muayene prosedürlerinin yerini alabilir.

I.2.E. Belirli Risk Materyalleri (SRM)

Belirli Risk Materyallerinin tasinmasi, ayrilmasi ve gerekli oldugu hallerde isaretlenmesi resmi veteriner hekim tarafindan Topluluk kurallarina uygun olarak yapildigi konusunda muayene edilecektir. Resmi veteriner hekim, yetkililerin kesim ve SRM lerin nakli sirasinda bulasmamasi için gerekli önlemler aldigini kontrol etmelidir.

I.2.F. Laboratuar Testleri

1. Konu Çerçevesinde:

a) Zoonozlarin resmi takibi, (Salmonella spp., Campylobacter spp. ve verotoksin üreten Escherichia coli dahil olmak üzere)

b) Avrupa Parlamentosu ve Konsey’in (EC) No 999/2001 sayili Direktifi uyarinca bulasici spongiform encephalopathies teshisi için yapilacak labaratuar testleri;

c) Konseyin 96/23/EC sayili kararinda belirtilen Milli Atik Planlari;

d) Resmi veteriner hekim tarafindan süpheli görülen hayvanlarin laboratuar testleri ya da resmi veteriner hekimin kesin bir teshis koymasina yardimci olacak laboratuar testleri için örnekleri resmi veteriner hekim alacak, uygun bir laboratuara gitmesini ve zoonoses ve bulasici spongiform encephalopathies ve kalintilari hakkinda konulmus Topluluk kurallarina uyulmasini saglayacaktir.

2. Gerekli görülen durumlarda laboratuar testleri için detayli kurallar hazirlanacaktir.

I.2.G. Muayene Sonuçlarinin Sunumu

1. Resmi veteriner hekim muayene kayitlarini tutacak ve sonuçlarini degerlendirecektir. Eger varilan sonuçlar insan ya da hayvan sagligini tehdit edici bir tehlike ya da hastalik belirtisi teskil ediyorsa bu bilgi et üretimindeki yetkiliye sunulacaktir. Sorun üretimin ilk safhasinda ortaya çikarsa bu bilgi ayni zamanda hayvanlarin kaynagi ya da av sahasini elinde bulunduran yetkili kisiye ve veteriner hekime sunulacaktir. Bu sunumdan sonra sorumlu kisiler gerekli tedbirleri almakla yükümlü olacaklardir.

2. Muayene, denetimlerin ve testlerin sonuçlari gerekli bilgi kaynaklarina girilecektir,

3. Eger insan ya da hayvan sagligi için tehlike teskil edebilecek hastalik bulgusu tasiyan ya da hayvan haklarina riayet edilmedigi sonucuna varilan hayvanlar bir baska Üye Ülkeye aitse o zaman bilgiler, et üretimi yetkilisine ve ait olduklari ülkenin ilgili merkez yetkilisine sunulacaktir.

4. Eger insan ya da hayvan sagligi için tehlike teskil edebilecek hastalik bulgusuna ya da hayvan refahi kurallarina riayet edilmedigi sonucuna varilan hayvanlar bir üçüncü ülkeye aitse o zaman bilgiler, et üretimi yetkilisine ve ait olduklari ülkenin ilgili merkez yetkilisine sunulacaktir.

5. Denetim kurallarinin sunumu için detayli sunum kurallari uyarlanacaktir.

II.KONTROLLERI TAKIP EDEN KARARLAR

Kontroller sonucunda kurallara uyulmadigi ya da yetersizlik görüldügü durumlarda gerekli tedbirler alinacaktir. Bunlarin arasinda:

II.A. Yeterli Hijyenik Uygulamalarin ve HACCP Prosedürlerinin Kontrolünü Takip Eden Kararlar;

1. Yeterli hijyenik uygulamalarin ve HACCP prosedürlerinin kontrolü sonucunda yetersizlik saptanmissa, resmi veteriner hekim, yetkilinin üretim islemini kontrol ederek sorunu mümkünse bularak derhal gidermesini saglamalidir. Yetersizligin türüne göre resmi veteriner hekim tarafindan isin yavaslatilmasi tarzinda bir önlem alinabilir.

2. Yeterli hijyenik uygulamalarin ve HACCP prosedürlerinin kontrolü ya da diger kontrollerin sonucunda etin pazara çikmasi söz konusuysa ve II.E ye göre ürün insan tüketimi için zararli ise ve yetkili acil olarak prosedürleri uygulamiyorsa, islem durdurulacaktir. Islem, ancak, yetkili, resmi veteriner hekime her seyin kontrol altinda olduguna dair yeterli garantiyi verdikten sonra devam edecektir. Ayni tür prosedür eger resmi veteriner hekim ayni hatalarin sürekli tekrarlandigini gözlemlerse de alinacaktir.

3. Gerekli gördügü durumlarda resmi veteriner hekim eti geri çekebilir ve/veya imha ettirebilir.

4. Islem sürekli olarak durduruldugu halde yetkili hatanin tekrarlanmasini önleyemiyorsa ilgili otorite isletmenin iznini iptal çalismalarini baslatir.

I I.B. Bilgi Akisi Hakkindaki Kararlar

1. Bilgi zincirinde eksiklik olan hayvanlar kesim için kabul edilmeyecektir. Bu hayvanlarin mezbahaya nakledilmis olduklari durumlarda bu hayvanlar ayrica öldürülerek insan tüketimi için uygun bulunmayacaktir.

2. Eger hayvan refahi kurallarini ihlal edici bir durum varsa, bilgi zinciri mevcut olmadan da hayvan kesilip, kani akitilip, temizlenebilir; ancak postmortem teftis için resmi veteriner hekime gerekli olan bilgi, karkasin insan kullanimi için onay almasindan önce sunulur. Karar alinmadan önce karkas ve iç organlar diger kesilmis hayvanlardan ayri depolanir. Bu kural mezbaha disindaki acil kesimler için de geçerlidir.

3. Ilisikte bulunan kayitlar, dökümanlar ve diger bilgiler sunlari gösteriyorsa:

a) Eger hayvanlar hayvan ya da insan sagligini tehdit ettigi gerekçesi ile nakliye yasagi konulmus bir bölgeden ya da yetistirme çiftliginden geliyorsa;

b) Veteriner ilaçlari kurallarina göre kullanilmamissa;

c) Hayvan ya da insan sagligini etkileyebilecek bir baska durum mevcut ise; bu hayvanlar, Topluluk kurallari geregince hayvan ve insan sagligini tehdit edici unsurlarin elimine edilmesi için gerekli prosedürler uygulanmadikça kesim için kabul edilmemelidir. Eger bu hayvanlar mezbahaya nakledilmislerse ayri bir bölümde kesilecek ve insan kullanimina uygun degil beyaninda bulunulacaktir. Resmi veteriner hekim gerekli görürse hayvanlarin menseinde kontrol uygulanacaktir.

II.C. Canli Hayvanlar Hakkindaki Kararlar

1. Düzgün tanimlama belgesi olmayan hayvanlar kesim için kabul edilmeyecektir. Bu hayvanlar ayri bir bölümde kesilerek insan tüketimi için uygun degildir beyaninda bulunulacaktir. Resmi veteriner hekim gerekli görürse hayvanlarin menseinde kontrol uygulanacaktir.

2. Hayvan refahi kurallarinin ihlal edildigi konusunda kaygilar varsa gerekli resmi tanitim belgeleri olmasa da hayvanlar kesilecek, kanlari akitilacak ve temizleneceklerdir. Ancak bu bilgiler karkas insan tüketimi için uygun kabul edilebilmesi için hazirlanacaktir. Bu kurallar mezbaha disindaki acil kesimler için de geçerlidir.

3. Deri ve postlarinda ‘bulasma’ tehlikesi görülen hayvanlar insan tüketimi için kesilmeyecektir.

4. Insan ya da hayvanlara bulasici bir hastalik tasiyan hayvanlar, genel olarak bir hastaligin klinik belirtilerini tasiyan ya da fizyolojik izdirap içinde oldugu görülen hayvanlar insan tüketimi için kesilmeyecektir. Böyle hayvanlar diger hayvanlara ve karkaslara hastalik bulastirmayacak kosullarda kesilmeli ve insan tüketimi için zararlidir beyaninda bulunulmalidir.

5. Hastalik süphesi ile ya da insan ya da hayvan sagligina tehdit olusturdugu süphesi ile kesilecek olan hayvanlarin kesimi için beklenecektir. Bu hayvanlara gerekli görülen durumlarda detayli bir muayeneden geçirilerek teshis konulmalidir. Postmortem muayene kararini, gerek duyarsa örnek alarak ve laboratuar sonuçlarini inceleyerek resmi veteriner hekim alir. Hayvanlar ayri bir yerde ya da normal kesim islemlerinin sonunda bütün tedbirler alinarak kesilir.

6. Topluluk kurallari seviyesinin üzerinde veteriner ilaçlari kalintisi bulunan ya da yasak maddelerin kalintilari bulunan hayvanlar 96/23/EC direktifi uyarinca muamele göreceklerdir.

7. Ortadan kaldirilmasina ya da kontrol edilmesine çalisilan (brucellosis, tuberküloz ya da salmonella gibi diger zoonotik hastaliklar) hastaliklarin görüldügü hayvanlarin kesimi belirtilen kurallar dahilinde ve resmi veteriner hekimin bizzat katilimi ile yapilacaktir.

8. Mezbahaya geldikten sonra hayvanlar mezbahayi (kesim bandinda büyük bir ariza olmasi disinda) canli terk etmeyeceklerdir.

II.D. Hayvan Refahi (Haklari) Konusundaki Kararlar

1. Hayvan refahi kurallarina mezbahada ve kesilirken saygi gösterilmedigi takdirde resmi veteriner hekim, yetkilinin derhal önlem alarak tekrarin önlenmesini saglamasi konusunda tedbir almalidir. Eksikligin derecesine göre üretimin yavaslatilmasi ya da durdurulmasi resmi veteriner hekimin yetkileri arasindadir. Uygun görüldügü durumlarda resmi veteriner hekim gerekli mercileri haberdar edecektir.

2. Resmi veteriner hekim hayvan refahi kurallarina nakliye esnasinda saygi gösterilmedigini saptarsa Topluluk Sartnamesine dayanarak gerekli önlemleri alacaktir.

II.E. Et Konusundaki Kararlar

Asagida belirtilen özellikleri tasiyan etler insan tüketimi için degildir:

(a) Antemortem muayene görmemis hayvanlarin etleri;

(b) Iç organlari postmortem muayeneden geçmemis hayvanlarin etleri

(c) Kesimden önce ölü olan, ölü dogan, dogmamis olan ya da 7 günlükten küçük kesilen hayvanlarin etleri;

(d) Bilinen bir hayvan hastaligi olan hayvanlarin etleri (farkli beyan edilmedigi takdirde);

(e) Septicaemia, pyaemia, toxaemia ya da viraemia görülen hayvanlarin etleri;

(f) Topluluk kurallarinda belirtilen mikrobiyolojik kriterde olmayan etler;

(g) Parazit bulunan etler (farkli beyan edilmedigi takdirde)

(g) Toplulugun koydugu sinirlari asan kimyasal kalinti ya da bulasik bulunan etler; bunlarin arasinda 96/23/EC sayili direktifin 5.Maddesinde belirtilen agir metallerin bulundugu bölgelerden gelen iki yildan daha yasli hayvanlarin karaciger ve böbrekleri de dahildir;

(j) Kalinti birakan maddelerle kanun disi yollardan tedavi edilmis hayvanlarin etleri;

(k) Iyonize edilerek ya da UVisinlarina maruz birakilarak kanun disi tedavi edilmis hayvanlarin etleri;

(l) Fiziksel tehlikeler yaratabilecek etler;

(m) Fizyopatolojik degisim göstermis etler, yogunlugunda anormallikler olan, yeterli kan akmayan ya da organoleptik anormallikler olan etler;

(n) Belirli Risk Materyalleri içeren etler;

(o) Kir, diski ya da baska bulasik görülen etler;

(p) Uygun görülen hallerde ilgili lenf bezleri;

(q) Eti insan tüketimi için uygun görülmeyen bir hayvanin kani ve mide içeriklerinin ya da baska seylerin bulastigi etler,

(r) Bir veteriner hekimin profesyonel görüsüne göre kamu ya da hayvan sagligi için tehlike olusturabilecek her türlü et.

III. SORUMLULUKLAR VE KONTROLLERIN SIKLIGI

I. Denetim Ekibi

1. Yukaridaki bölümde belirtilen kontrollerin uygulanmasinda resmi veteriner hekim yetkisi altina verilmis olan yardimcilar asagidaki görevler için uygundur:

a) Hijyenik kosullarin uygunlugu konusunda bilgi toplanmasi ve HACCP prosedürlerinin uygulanip uygulanmadigi konusunda bilgi toplanmasi;

b) Yetistirme yerinde antemortem muayene gerektigi durumlarda resmi veteriner hekimin sürü hakkinda bir teshise varabilmesi için gerekli bilgilerin toplanmasi;

c) Mezbahada antemortem muayene (bu durumda resmi veteriner hekimin yardimcilarin isini kontrol etmesi gereklidir). Burada yardimcinin görevi ilk muayeneyi yapmak ve pratik görevlerde yardimci olmaktir;

d) Hayvanlara iyi davranilmasi yolundaki kontroller;

e) Postmortem muayene, (bu durumda resmi veteriner hekimin yardimcilarin isini kontrol etmesi gereklidir);

f) Belirli Risk Materyallerinin tasinmasi, ayrilmasi, bulasmasi ve gerekli durumlarda isaretlenmesi isleri;

g) Kesilmis ve depolanmis etlerin kontrolü;

h) Örnek alinmasi ve

i) Onaylanmis kuruluslarin ve nakliye kosullarinin vs. denetimi,

2. Yukarida belirtilen isleri yapabilmeleri için yardimcilar resmi veteriner hekimin denetimi altinda bagimsiz bir denetim ekibi olusturmalidir.

II. Kontrollerin Sikligi

1. Yetkili makamlar et üretiminde uygun bir resmi denetim saglamalidir. Resmi denetimin sekli ve yogunlugu hayvan türünün ve islemin seklinin yarattigi saglik riskleri ile orantili olmalidir.

2. Su hususlar saglanmalidir:

(a) Mezbahalarda ve av eti üretilen kuruluslarda en az bir resmi veteriner hekim ante ve postmortem muayeneler sirasinda hazir olmalidir, daha küçük kuruluslar için biraz esneklige izin verilebilir.

i. Antemortem muayene resmi veteriner hekim tarafindan yapilmalidir, muayene yetistirme yerinde de yapilabilir;

ii. Post mortem muayene sirasinda bir yardimcisi orada bulundugu takdirde resmi veteriner hekimin sürekli mevcudiyeti gerekli degildir. Kusurlu görülen etler kenara ayrilarak resmi veteriner hekim tarafindan sonradan kontrol edilir. Kümes hayvanlari söz konusu oldugunda bu islem küçük isletmeler disinda uzman bir yetkili tarafindan gerçeklestirilmelidir.

Bu kuralin her yerde ayni sekilde uygulanmasini saglamak için küçük isletmelerin tanimi yapilmalidir.

(b) Kesim isletmelerinde denetim ekibinden bir görevli sürekli olarak, et islenirken en az haftada bir kez hazir bulunmalidir.

III. Isletme Personelinin Katkisi

1. Üye Ülkelerin isletmelerinde isletme personeli, kümes hayvanlari ve tavsanlarin yetistirilmesi, domuzlarin ve danalarin besisi islerinde yardimcilarin görevlerini üstlenebilirler. Asagidaki kurallar geçerlidir:

2. Bir isletmenin HACCPsistemi en azindan 12 ay kusursuz islediyse yetkili makam yardimcilara es düzeyde egitim almalari ve sinava girmeleri sartiyla, isletme personelinin resmi veteriner hekimin denetimi altinda, resmi veteriner hekim yardimcilarinin görevlerini üstlenmelerine izin verir. Resmi veteriner hekim olagan performans hakkinda isletme personelini sinava tabii tutarak kriterlere uyup uymadiklarini gözlemler. Performans sinavlari gerekli görülen durumlarda uyarlanabilir.

Bu personelin hizmete baslamasi sonrasinda isletmenin hijyen kosullarinda azalma gözlemlenirse ya da denetim bu personel tarafindan yeterli düzeyde yerine getirilmezse o zaman isletme personelinin yerini yeniden yardimcilar alacaktir.

3. Yukarida belirtilen 12 aylik süre kümes hayvanlarinin kesim yerleri için geçerli degildir. Çünkü bu isletmelerde isletme personeli zaten bazi denetim islemlerini yerine getirmektedir.

4. Üye Ülkenin yetkili makami yukarida belirtilen (isletme personelinin katkisi) sistemin uygulanip uygulanmamasi konusunda karar verecektir. Üye Ülkelerin herhangi birinde yukaridaki sistemin et üretiminde uygulanmasi tercihe baglidir. Et üretimi endüstrisi yukarida belirtilen sistemi uygulamak için yetkili makamlarca zorlanmayacaktir. Et üretiminde beklenen standartlara ulasilmadigini düsünen yetkili makam bu sistemi uygulamayacaktir.

5. Isletmenin personeli özel bir egitim aldiktan sonra resmi veteriner hekimin gözetiminde bazi örnek alimlarini ve testleri uygulayabilir..

IV. Profesyonel özellikler

A. Resmi (Yetkili) Veteriner Hekimde Olmasi Gerekli Profesyonel Özellikler

1. Sadece yetkili otorite tarafindan hazirlanmis sinavi veren veteriner hekimler ya da yetkili otoritenin bu is için yetki verdigi Organizasyonun hazirladigi sinavi veren veteriner hekimler resmi (yetkilendirilmis) veteriner hekim olmaya hak kazanir.

2. Adi geçen sinav su konulari kapsamalidir:

(a) Kamu sagligi, gida sagligi, hayvan sagligi ve hayvan refahi (WTO,SPS, Codex Alimentarius dahil olmak üzere) milli ve Topluluk nezdindeki kanunlar;

(b Risk analizi prensipleri, tanimlari ve yöntemleri;

(c) Üretim zinciri boyunca HACCP kullanimi ve tanitimi (kaliteli yönetim ve iyi üretim prensipleri, tanimlamalari ve yöntemleri dahil olmak üzere);

(d) Insan sagligina zararli olabilecek gida kaynakli tehlikeler;

(e) Enfeksiyon ve zehirlenme hakkinda nüfus dinamigi;

(f) Teshis epidemiyolojisi

(g) Tarama ve izleme sistemleri;

(h) Yetistirme yönetimi ;

(i) Gida hijyeni kullanimi ve tanitimi, gida ile ilgili güvenlik (iyi hijyenik islemler);

(j) Gida güvenligi yönetiminde kontrol ve yaptirim;

(k) Modern test yöntemlerinin prensipleri ve uygulamasi;

(l) Veteriner halk sagligi konusunda enformasyon ve iletisim teknolojisi;

(m) Bilgikullanimi ve bioistatistik uygulamalar;

(n) Insanlara yönelik gida kaynakli salgin arastirmalarina katki;

(o) Bulasici spongiform encephalopathies hakkinda bilgi;

(p) Üretim, nakliye ve kesim sirasinda hayvanlarin refahi;

(q) Gida islemleri ve gida teknolojisi;

(r) Gida üretimi ile ilgili çevre sorunlari;

(s) Tüketici sorunlari ve önlem prensipleri;

(t) Gida üretim zincirinde çalisan personelin hijyen hakkinda egitimi.

3. Veteriner hekim hiyerarsik düzende is bölümünün potansiyeli hakkinda bilgi sahibi olmalidir.

4. Bu sinavin detaylari gerek duyulursa düzenlenecektir,

5. Buna ek olarak bir veteriner hekim, resmi veteriner hekim olmadan önce 200 saat pratik egitim alacaktir. Pratik egitim mezbahalarda, kesim isletmelerinde, soguk depolarda, taze et denetim noktalarinda, yetistirme yerlerinde ve gida güvenligi kontrollerinin yapildigi ve sertifikalarin verildigi yerlerde yapilacaktir.

6. Resmi veteriner hekim bilgisini taze tutacak, yeni gelismeleri yillik egitim programlari ve meslek yayinlarindan takip edecektir.

7. Resmi veteriner hekim olarak atanmis veteriner hekimler gerekli görülen durumlarda yukarda belirtilen özellikleri egitimlerine devam ederek ögreneceklerdir.

B. Yardimcilarin Profesyonel Özellikleri

1. Sadece Üye Ülke yetkili makaminin düzenledigi sinavi geçen kisiler yardimci olarak atanabilirler

2. Ancak asagidaki hususlari ispatlayan adaylar:

(a) Resmi bir veteriner hekim gözetiminde en az 600 saat teorik egitim (laboratuvar dahil) ve

(b) 300 saat pratik egitim almis olanlar yukarda belirtilen sinava girmeye hak kazanirlar. Pratik egitim mezbahalarda, kesim isletmelerinde, soguk depolarda, taze et denetim noktalarinda ve yetistirme yerlerinde alinacaktir.

3. Egitim ve sinav ya kirmizi et ya da kümes hayvanlari üzerinde yogunlastirilacaktir. Ancak bu iki kategoriden birinde egitim alan ve sinavi basaran kisiler diger kategoride de uzmanlasmak için kisaltilmis bir egitim alabilirler..

4. Yardimcilarin girecegi sinavlar asagidaki teorik ve pratik bilgileri kapsamalidir:

a) Çiftlik Denetimleri Için;

i. Teorik Bölüm:

Tarim sektörü ile asinalik;

Organizasyon, üretim yöntemleri, uluslararasi yöntem vs.;

Ürün toplama öncesi yönetimi,

Anatomi ve patoloji;

Hastaliklar hakkinda temel bilgiler virüsler, bakteriler, parazitler, vs.;

Hastalik takibi, ilaç kullanim ve asi bilgisi;

Hijyen ve saglik kontrolü;

Çiftliklerde, nakliye sirasinda ve mezbahada hayvan sagligi;

Çevre koruma binalarda, çiftliklerde ve genel olarak;

Milli ve uluslararasi kurallar;

Tüketici sorunlari ve kalite kontrol.

ii. Pratik Bölüm:

Degisik türde çiftlikleri ziyaret ve degisik yetistirme yöntemleri;

Üretim isletmelerine ziyaret;

Nakliye, yükleme ve bosaltma islemleri;

Laboratuarlara ziyaret;

Veteriner muayeneleri;

Döküman hazirlama;

Pratik deneyim.

(b) Mezbaha Denetimleri Için:

i. Teorik bölüm:

Et endüstrisi ile asinalik

Organizasyon, üretim yöntemleri, uluslararasi ticaret, vs.;

Hijyen konusunda temel bilgi, özellikle endüstriyel hijyen,

Kesim, parçalama ve depolama hijyeni;

HACCP ve HACCPtemelli prosedürlerin kontrolü;

Kesilmis hayvanlarin anatomisi ve fizyolojisi hakkinda temel bilgi ;

Kesilmis hayvanlarin patolojisi hakkinda temel bilgi;

Kesilmis hayvanlarin patolojik anatomisi hakkinda temel bilgi;

Bulasici spongiform encephalopathies hakkinda yeterli bilgi;

Taze et, kesimi, muayenesi, hazirlanmasi, paketlenmesi ve nakliyesi yöntemleri ve prosedürleri hakkinda bilgi;

Isle ilgili kanunlarin, sartnamelerin ve kagit islemlerinin bilgisi;

Örnekleme prosedürleri.

ii. pratik bölüm:

Hayvan tanimlamasi;

Yas kontrolü;

Kesilmis hayvanlarin muayenesi;

Hayvanin tipik parçalarini inceleyerek türünü saptama;

Degisiklige ugramis hayvan parçalarinin tanimlanmasi ve görüs bildirimi;

Mezbahada postmortem muayene;

Hijyen kontrolü;

Örnekleme;

Etin kaynaginin saptanabilmesi.

2010 yilinda yardimcilarin egitimi bir yila çikarilacaktir.

Yukaridaki sartlara ek olarak hayvan türlerine göre ayri ayri belirlenmis olan özel sartlar uygulanir.

Kaynak

Federation of Veterinarians of Europa (FVE): Draft Proposal for a

REGULATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL

laying down detailed rules for the Organisation of official controls on products of

animal origin intended for human consumption

*Dr.Mustafa ALTUNTAS, TVHB Dergisi,2002,1-2 yayinlanmistir

[Yazar]

Yazılar