[Murat KUTAY]

ÇİFTLİK HAYVANLARINDA REFAH 01.03.2007

ÇİFTLİK HAYVANLARINDA REFAH

ÇİFTLİK HAYVANLARINDA REFAH

Ülkemizde, hayvancılık alanında yapılan bilimsel araştırmalar genellikle beslenme,

yetiştirme ve sağlık konuları üzerine odaklanmıştır.Hayvan refahı konusu ise ülkemizde

bilimsel arenada fazla yer bulamadığı gibi, ülke gündeminde de son yıllara kadar fazlaca yer

bulamamıştır.Son yıllarda ise ülke gündemine özellikle hayvan hakları savunucusu sivil

toplum kuruluşlarınca taşınmıştır.Sivil toplum tarafından hayvan refahı kavramı genellikle

sokak hayvanlarının hakları olarak değerlendirilmiş ve bu konuda kamuoyu duyarlılığı

oluşturulmaya çalışılmıştır.Veteriner Hekim gözüyle ise, bilimsel olarak hayvan refahı

kavramını, pet hayvanları kapsamakla birlikte daha geniş değerlendirmemiz gerekiyor.

Hayvan refahı kavramı bilim adamlarınca, geniş anlamda hayvanın kendi çevresiyle uyum içinde olması, içinde yaşadığı çevreye acı çekmeden adapte olabilmesi, psikolojik ve fiziksel yönden sağlıklı olması hali olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla Hayvan refahı terimi bireyin kendi çevresiyle ilişkisinin durumunu ifade eder ve bu durum ölçülebilir niteliktedir. Hem çevrenin üstesinden gelmedeki başarısızlık, hem de güçlükler kötü refahın göstergesidir. Hayvan ömrünün kısalması, hastalıklar, anormal davranışlar, adrenal aktivitede artış, vücut hasarı, büyümede gerileme, üreme etkinliğinde gerileme ve immunosupresyon hayvan refahındaki gerilemenin göstergeleridir.

Dünyada, hayvancılık alanında entansif yetiştirmeye geçişle beraber, hayvansal üretimde(Et,süt,yumurta,yapağı) önemli artışlar sağlanmıştır.Ancak zaman içinde modern yetiştirme tekniklerinin, üretimde verimliliği sağlamakla birlikte, birtakım sorunlarıda beraberinde getirdiği gözlenmiştir.Doğal yaşama göre entansif yetiştirmenin hayvanlar üzerine getirdiği kısıtlamalar, stres etkeni olmakta, dolayısıyla hayvan refahındaki gerilemeyi ifade etmektedir.

Klasik hayvan yetiştiriciliği anlayışında, çiftlik hayvanları sadece hayvansal ürün üreten aracı materyal konumundadır. Oysa dünyada son yıllarda şekillenen kimi toplumsal duyarlılıklar ve doğal hayvansal ürünlere olan talep, hayvan yetiştiricilerini hayvan refah koşullarını dikkate almaya, hayvanları stresten uzak bir yetiştirme programı hazırlamaya itmektedir. Tüketici ve sivil toplum duyarlılıkları karşısında, yetiştiriciler hayvan davranışlarını çeşitli yönleriyle inceleyen etoloji biliminden faydalanma gereksinimi duymaktadırlar. Gelişmiş pek çok ülkede hayvan refahı ile ilgili oluşturulan yaşam standartları, yasalar çerçevesinde denetim altına alınmakta ve zorlayıcı yaptırımlara dönüştüğü görülmektedir. Burada amaç hayvanlardan sadece yüksek verim elde etmek değil, aynı zamanda hayvanların türe has normal davranışlarını sergileyecekleri, stresten uzak yetiştirme koşullarının hayata geçirilmesidir.

Avrupa Birliği Muktesabatında( karar, Tüzük, direktif vb.) da hayvan refahı konusunda çerçeveli düzenlemeler mevcuttur.Avrupa Birliğinde geleceğe yönelik olarak hayvan refahı konusunda iyileştirme çalışmaları yapılmış ve bunlar takvime bağlanmıştır.Örneğin Avrupa Birliğinde 5 Ocak 2007’de 1/2005/EC sayılı Düzenleme yürürlülüğe girmiştir.Bu yasal düzenlemeyle 8 saat yada daha fazla sürede nakledilecek hayvanların, klimalı ve kapalı kasalarda taşınmaları ve nakil sırasında hayvanlara temiz su sağlanması gerekmektedir.Ayrıca doğumuna 1 hafta kalan hayvanların nakli yasaklanırken, genç hayvanların nakli özel koşullara bağlanmış ve hayvan nakillerinin bir merkezden izlenebilmesi için nakil araçlarının Uydu izleme sistemi bulundurması istenmiştir.

Avrupa Birliğine tam üyelik müzakerelerinin 3 Ekim 2005’ de başlamasıyla ülkemizde yeni bir sürece girilmiş ve çok kapsamlı olan AB muktesabatının iç hukuka aktarılması çalışmaları başlamıştır.Hayvan Refahı kavramı ilk olarak 01.07.2004 tarihinde yürürlüğe giren Hayvanları Koruma Kanunuyla iç hukukumuza girmiştir.İlgili kanunla sahipsiz sokak hayvanlarının rehabilitasyonları, hayvanların kesilmesi, hayvanların deney amaçlı kullanılması, hayvanlara karşı olan davranışlar vb. konular düzenlenmiştir.Ancak bu kanun konuya bazı temel yaklaşımlar getirmekle birlikte ağırlıklı olarak sahipsiz sokak hayvanları problemi üzerine odaklıdır.Bu nedenle Tarım ve Köyişleri bakanlığı tarafından, TAIEX Ofisi Uzmanlarının raporları doğrultusunda, AB muktesabatındaki hayvan sağlığı, hayvan refahı, gıda güvenliği ve veteriner ilaçlarına ilişkin kısımları nı kapsayan Veteriner Hizmetleri Kanun tasarısı hazırlanarak meslek kuruluşlarının ve diğer bakanlıkların görüşlerine açılmıştır.

Veteriner Hizmetleri Kanun tasarısının, Üçüncü Bölümünde Hayvan Refahı ele alınmıştır.Hayvan Hakları Kanunuyla karşılaştırıldığında, tasarıda Hayvan Refahı konusunun daha ciddi ele alındığı gözlenmektedir.Tasarıda, hayvanların kesimi sırasında refahı, nakil araçlarıyla taşınması,hayvanlara kötü muamele,yabani hayvanların yetiştirmeleri vb. konularla ilgili hükümler bulunmaktadır.Entansif koşullarda yetiştirilen çiftlik hayvanlarıyla ilgili ise ayrıntılı bir hüküm bulunmamaktadır.Ancak Tasarının 14. maddesinim b bendinde hayvanlar kendi türlerine, yaşlarına, fizyolojik ihtiyaçları ve etolojik gereksinimlerine uyumlu bir şekilde,sağlık, beslenme ve barınma şartlarına uygun olarak yetiştirilir denmektedir.Tasarı kanunlaştığı taktirde bu ibare doğrultusunda hazırlanacak ikincil mevzuatla çiftlik hayvanlarında refah koşullarını dikkate alan yetiştirme ortamının yasal alt yapısı oluşturulabilinir.

KAYNAKLAR

1. Duncan, I.J.H. ve Dawkins, M.S.: The problem of assessing well- being and suffering in farm animals. In: Smidt, D., Indicators Relevant to Farm Animal Welfare. Martinus Nijhoff, The Hague, 1983, 13-24.

2. Broom, D. M.: Animal welfare: concepts and measurement. J. Anim. Sci. 1991; 69: 4167- 4175.

3. Bartussek, H.: A review of the animal needs index ( ANI ) for the assessment of animals’ well- being in the housing systems for Austrian proprietary products and legislation. Livestock Production Science 1999; 61: 179-192.

4. Anonim: The Merck Veterinary Manual. Seventh edition, Merck & Co., Inc., USA, 1991.

5. Akbay, R.: Tavukların Çeşitli Davranımsal Özellikleri. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü Yayınları, No: 21, Ankara, 1980.

6. Hayvanları Koruma Kanunu: 01.07.2004 Tarih ve 25509 sayılı Resmi Gazete.

7. Veteriner Hizmetleri Kanunu Tasarısı: Koruma Kontrol Genel Müdürlüğünün http://www.kkgm.gov.tr/ adresli resmi web sitesi.

Veteriner Hekim Dr. Fevzi Karaağaç

İstanbul Veteriner Hekimler Odası

Yönetim Kurulu Üyesi

[Yazar]

Yazılar