[bymizah]

doğumlar(dystocia),hayvanlarda doğumun türlere göre belirli olan zamanda şekillenmediği veya herhangi bir müdahale olmadan gerçekleşmeyen ve anne veya yavrunun hayatlarının tehlikeye girdiği olgulardır.Sığırlarda bildirilen oran %1-10,atlarda %1 olan bu oran koyunlarda daha düşüktür.Köpeklerde iri ve diğer ırklara göre,evde beslenenlerde de serbest olanlara göre daha fazla güç doğumlara rastlanılmaktadır.Kedilerde ise güç doğum olgularına çok az rastlanır.Tek yavru doğuranlarda çok yavru doğuranlara göre daha fazla güç doğum görülür.Atlardaki güç doğumların sebepleri ekstremitelerin çok uzun olması ve uzun gebelik sayılabilir.
GENEL SEBEPLER
a)Kalıtsal Sebepler:
Anneyi etkileyerek güç doğuma predispoze duruma getirir veya anne ve babada gizli ve resesif olan genler fötüste bozukluğa sebep olur.Annede görülen genetik bozukluklar,inguinal fıtık,müler kanalının bant halinde kalıntısının orifisyum
uteri externanın üstünde veya önünde bulunması,çift uterus,vagina,uterus ve vulva hipoplazisi,uterus unicornis ve ikiz gebelikir.
b)Bakım ve Besleme:
Erken gebe bırakılan hayvanlarda,pelvis gelişmesi tamamlanmadığı için tehlikeli güç doğumlar görülür.Hayvanlarda en uygun tohumlama yaşı;düveye 12-20 ay,atta 3yaş,koyunda 1-1,5 yaş,köpekte 1yaş veya ikinci yada üçüncü kızgınlıktır.Küçük cüsseli ırkların iri ırklarla tohumlanması güç doğum riskini arttırmaktadır.Bundan dolayı cüssesi küçük fakat pelvis ölçüleri geniş olan ırklar yetiştirilmektedir.
Vitamin D ve A noksanlıklarıda yine güç doğuma sebep verir.Ayrıca gebe hayvanlara egzersiz yaptırılırsa doğum kolaylaşır.Doğum sancıları güçlenir,uterus tembelliği görülme ihtimali azalır ve doğum süresi kısalır.
c)Çevre ve İklim şartları:
Çevrenin kirlenmesi,yem bitkileri ve yemlerde zararlı maddelerin birikmesine sebep olmaktadır.Ayrıca kalıntı bırakan bir çok maddeler yem imalatında kullanılan hammaddelere de karışmaktadır.
Gürültü,doğumu yakın hayvanlarda doğumun başlamasını gecikterecek büyük yavrulara veya ölü doğumlara sebep olamaktadır.İklim şartlarıda güç doğumun bir çok sebebini etkilemektedir.
d)Enfeksiyöz ve Travmatik Sebepler:
Gebelikte uterusu etkileyen enfeksiyonlar,yavrunun ölümü,yavru atma,septik metritis ve uterus tembelliğine sebep olurlar.Ayrıca kısraklarda zamanından önce doğumlar dorso-pubical gelişleri arttırır.
ANAYA BAĞLI GÜÇ DOĞUMLAR
1-Anormal Doğum sancıları:
Doğum sancıları bazen çok şiddetli olabilir.Bu durum doğumun kilitlenmesine sebep olur.Sakinleştirici ve kas gevşeticiler kullanılarak düzeltilebilir ve hayvan doğumunu normal olarak tamamlayabilir.Doğum sancılarındaki asıl anormallikler,yetersiz sancılardır.Bunlar abdominal kasılmalardaki yetersizlikler ve uterus tembelliğidir.Buna da genillikle ağrıya sebep olan diyaframa fıtkı,uterus yırtılması,travmalar,şurijikal ve ve iç hastalıklar ve psikomatik bozukluklar sebep olur.Uterus tembelliği primer ve seconder olabilir.
Primer uterus tembelliği uterus kaslarının tonositesinde bir azlma veya kasılma gücünün tamamen kaybetme anlamını ifade eder.Çoğunlukla köpek,sığır ve domuzda görülür.Doğumun bir ve ikinci safhasında görülür.Uterus kaslarının kasılmasındaki yetersizlikhotmonal uyarımı alamama veya hormon salınımında yetersizlik sonucu gözlenir.Doğumun birinci safhası tamamlandığı halde ikinci safhası tamamlanamıyorsa,hayvanda vaginal mukus akıntısı var,memeler gergin ve ligamentler gevşemişse uterus tembelliğinden şüphelenir.
Seconder uterus tembelliği uzun süren güç doğumlardan sonra ortaya çıkar.Sebebi myometriumun aşırı yorgunluğudur.Bütün türlerde görülebilir.Büyük hayvanlarda primer tembellikten daha çok görülür.
2-Uterusun Vaziyet değişiklikleri:
3-Torsiyo Uteri:
Uterusun uzun ekseni etrafında burulmasıdır.Değişik derecelerde görülebilir.90-180º’ye kadar hafif burmalar olabildiği gibi 360º ve daha fazla burulmalarda görülebilir.
a)İnekte torsiyo uteri:
Gebeliğin 70.gününden doğuma kadar görülmekle birlikte en çok doğum anında,bilhassa doğumun ilk evresinde veya doğumdan önceki iki ay içinde sık rastlanır.Doğum zamanına doğru rastlanma riski artar.Sık görülmesinin sebebi:
– Uterus ligamentlerinin uzun ve cornu uterilerin iç bükey yüzlerine dorso-lateral bağlanmaları ve dış bükey geniş yüzeyin serbest olarak karın tabanında bulunması
– Rumen,iç organlar ve karın duvarının basınç altında bulunması.
– Gebeliğin tek cornuda oluşması
– Gebe cornu ile diğer cornu arsında çok farklılık olması
– Sığır,koyun ve keçilerin yatış ve kalkışındaki yalpalanma en önemli sebeplerdendir.
b)Tek tırnaklılarda torsiyo uteri:
Kısrak ve dişi eşekte anatomik yapı olarak torsiyo uteri nadiren rastlanılır.Uterus bukulması doğuma yakın zamanlarda kolik ve sindirim bozuklukları ile karışabilen semptomlar gösterir.Daha çok 180º ve daha ileri burulmalar görülür.Yavru sığırlara göre daha çabuk ölür.Ana içinde daima prognoz daima kötüdür.Tanı sığırlardaki gibidir benzer komplikasyon görülür.
cKyunda torsiyo uteri:
Koyunda uterus burulması,sert,hafif sıçramalar ve sallantılı yürüyüşle karakterizedir.Belirtiler peritonitis ve bağırsak düğümlenmeleri ile karışabilir.Bütün yönlerden sığırlardaki ile benzerlikler görülür.
d)Köpekte torsiyo uteri:
Çok nadir rastlanır.Ancak cornular çok uzun olduğu için çok ileri derecede torsiyo görülebilir.
e)Kedidse torsiyo uteri:Çok az rastlanır.
4-Deviatio uteri:Gebe hayvanda uterusun sağa,sola,aşağı ve yukarı dirseklenmesi sebebi ile anne ve yavru eksenleri arasında uyumsuzluk görülmesidir.Ventrale doğru hafif meyilli olan uterusun aşağıya eğiminin artmasına,ventroversiyo ve bu durumda geriye doğru dirseklenmeye de ventrofleksiyo denir.
5-Hernia uteri:İnguinal hernia sebebi ile güç doğumlar genellikle köpeklerde,ventral herni ise kısraklarda,koyun ve ineklerde görülür.Gebeliğin son zamanlarında karın duvarı çok zayıflamıştır.Bu dönemde karın duvarını zorlayan darbeler ve aşırı hareketler,fıtıklaşmaya sebep olunca yırtılmalara sebep olabilir.
DOĞUM KANALINA BAĞLI
GÜÇ DOĞUMLAR
1-Pelvis kanalı darlığı:Erken,gelişmesini tamamlamadan gebe kalan hayvanlarda,bilhassa düvelerde,pelvisin darlığına bağlı güç doğumlara sık rastlanır.Kemik hastalıkları ve tümörleri ile kırıklar sonucu oluşan daralmalara hakiki;hematom,vagina tümörleri ve kistlerden oluşan giderilebilir daralmalara da yalancı darlıklar denir.Pelvisi darlığında yavru ölü ise fötotomi,canlı ise sezaryen operasyonu önerilebilir.
2-Cervix kanalı darlığı:
a)Cervix uterinin spazmı:
Anatomik bir bozukluk olamayıp cevrix uterinin yetersiz açılması veya hiç açılamamasıdır.Rumlarda özellikle düvelerde sık görülür.Kısrakta da az çok rastlanır.
Cervix uterinin açılmaya karşı gösterdiği direnme iki şekilde olabilir.Uterusun longitudinal kaslarının kontraksiyonları,cervix uterinin sirküler kaslarını ya hiç etkilemez yada çok az etkiler.Bu durum yaşlı,dengesizbeslenmiş hayvanlarda,yavru zarlarının hidropsunda,ikiz gebeliklerde ve uterus hastalıklarında görülebilir.Bunu sonucunda torsiyo uteri,deviatio uteri ve uterus fıtkı olgularında cervix uteri açılmaz.
b)Cervix uterinin sklerozu:
c)Prolapsus vagina sebebi ile cervix uterinin açılmaması:Bu şekilde vagina ile birlikte cervix uteride prolabe olur.
3-Vulva ve vagina darlığı:Özellikle genç hayvanlarda görülür.İlk doğumunu yapan düve ve taylarda yetersiz gelişmiş vulva ve vagina sebebi ile güç doğumlar meydana gelir.
4-Neoplazmalar ve anomaliler:Doğum kanalını daralttıkları için güç doğum sebebidirler.İneklerde vulvada papilom,sarkom,submukozal, fibrom,köpeklerde ise;vaginada submukozal karışık fibrom çoğunlukladır.Ayrıca ineklerde vaginada yassı hücreli karsinomlara da rastlanılmaktadır.
FÖTAL GÜÇ DOĞUMLAR
Fötal güç doğumlar,yavruya ait sebeplerle,doğum kanalı ile yavru arasında,doğumda yavrunun geçişini engelleyen,uyumsuzluklara bağlı olarak gelişir.Bunlar,yavrunun presentasyon ve pozisyonlarına bağlı olan veya olmayan sebeplere bağlıdır.
1-Yavrunun presentasyon ve pozisyonuna bağlı olamayan güç doğumlar:
a)Yavru büyüklüğüne bağlı güç doğumlar:Yavru normal,ananın doğum kanalı darsa;bu tip yavru büyüklüklerine relatif büyüklükler denir.Ana normal olduğu halde yavru normalden büyükse;bunada absolüt büyüklük denir.En çok rastlanan güç doğumlar yavrunun absolüt büyüklüğüne bağlı doğumlardır.Yavrunun büyüklüğü,yavru ölçüleri ile ananın pelvis ölçüleri arasında görülen,yavru lehine farklılığı ifade eder.Asıl önemli olanlar,normal doğuma kesinlikle engel olan büyüklüklerdir.Bunlar yavrunun ağırlık ve büyüklüğünün normalin üstünde veya ananın pelvis kanalından geçmeyecek şekilde olamsıdır.
Yavru büyüklüğünü ve ağırlığını etkileyen faktörlerin başında kalıtım gelir.Erkek yavrular dişi yavrulara göre daha iri olurlar.Mevsimlerinde yavru büyüklüğüne büyük etkisi vardır.Sığırlardaki ilkbahardaki doğumlarda yavrular daha iridir.Kışları daha uzun süren bölgelerde,uzun süre ahırda kalmış hayvanlarda,gebelik süresi uzamakta ve iri yavrular sebebiyle güç doğumların sayısında artmalar görülmektedir.Annenin yaşıda doğum ağırlığını etkiletmedir.Beslenmeninde doğum ağırlığı ile alakası vardır.Gebeliğin iler dönemlerinde enerji yönünden aşırı beslenen hayvanların yavruları daha iri olur.Bazı organları aşırı büyümesi de yavrunun büyüklüğüne bağlı önemli güç doğum sebepleridir.
En sık görülen güç doğum sebeplerinden biride önden gelişte,büyüklüğe bağlı vakalar,çoğunlukla düvelerde görülmekle beraber birkaç doğum yapmış ineklerde de oldukça sık ortaya çıkar.Bazen büyük yavrunun sağrısının pelviste sıkışması sonucu sağrı kilitlenmesi adı verilen bozukluk ortaya çıkar.Zorla çekip çıkarmalarda,Sympisis pelvisin ayrılması,nervus obturatoriusun felci,vagina ve vulva yırtıkları ve vaginada nekrozlar gibi önemli riskler vardır.Bu sebeple imkan varsa sezaryen yapılmalıdır.Yavrunun büyüklüğüne bağlı güç doğumlar kısraklarda az görülür.
b)Dev yavrular:Çoğunlukla gebelik süresi 300-310ne kadar uzamış ineklerde görülür.Diğer evcil hayvanlarda nadiren görülür.Devliğin sebebi tam olarak bilinmese de hipofiz bozuklukları,böbrek üstü bezlerinde hipoplazi ve glikoz metabolizmalarındaki bozukluklarından ileri geldiği sanılmaktadır.Dev yavruların çoğunluğu erkektir.Dev yavrular doğumdan kısa süre sonra ölürler veya ana doğuma geçmeden önce ölürler ve anada bir çok tehlikeli komplikasyonlara sebep olurlar.Eğer dev yavru oluşmuşsa en uygun yol Sezaryen operasyonudur.Fötotomi kanal doğuma hazır olmadığından mümkün değildir.Metritis ve retentio secondinarium olgusu yüksek olğu için bunlara karşı tedbir alınmalıdır.
c)İkiz gebeliğe bağlı güç doğumlar:Tek yavru doğuran yavrularda ikizlik çoğunlukla problemdir.Sığırlar ve koyunlarda güç doğuma sebep olurken,kısrak ta yavru atmaya neden olur.İkizliğe bağlı güç doğumlar 3şekilde oluşur.Bunlar
– İki yavrunun biri arkadan biri önden gelişle birlikte kanala girer
– Ya da yavrulardan biriside kanaldadır ancak vaziyeti hatalıdır.
– Ayrıca geliş ve vaziyet normal olduğu halde,ikizlik sebebiyle uterusun aşırı dolgunluğ,yavru sularının aşırılığı ve prematüre doğum sebebiyle uterus tembelliği görülür.Bu durumda ilk yavru doğabilir,ikincide sancılar yetersiz kalır veya her iki yavru da doğmaz.Eğer yavrular ölmüşse ve kanal iyice kuruyup daralmışsa veya yavrular canlı ancak düzeltme mümkün değilse Sezaryen operasyonu yapılabilir.
d)Fötal anomaliler:Sığırlarda fötal anomaliler güç doğuma sebep olurlar.Bunlarda en çok schistosoma refleksuma rastlanır.Bunları ankilozlu buzağılar,perosomus elumbus,ikili acaibatlar,anasarka,hidrocephalus ve hidropslu yavrular takip eder.
2-Yavru zarları ve göbek kordonuna bağlı güç doğumlar:Göbek kordonunun,ekstremetilere dolanmasına bağlı güç doğumlara evcil hayvanlarda rastlanmaz.
3-Yavrunun ölümüne bağlı bozukluklar:Ölü yavrular;doğuma aktif bir yardımda bulunmazlar ve kısa sürede enfekte olup amfizemleşirler.Ayrıca ölüm sertliği sebebi ile yavrunun esnekliği kayıp olduğu için doğum esnasında gerekli olan kanala uyum zorlaşır.Mumifiye yavrularda ise kitle küçük olmasına rağmen,sert olması ve kanalın kuru olması darlığı sebebi ile doğum oldukça zordur.Masere yavrularda kemiklerin genital kanalda meydana getirebileceği yaralanmalar yönünden önemlidir.Ayrıca masere yavrular genellikle uterus yırtılması veya cervix uterinin kapalı olması gibi bozukluklarla birlikte bulunur ve diğer güç doğum sebeplerini izler.
4-Yavrunun presentasyon ve pozisyonuna bağlı güç doğumlar:
5-Önden gelişte duruş bozuklukları:Önden gelişte ön ayakların tam uzanamaması,karın altında bükülmesi,carpal eklemden bükülmesi ve başın yana ve karın altına bükülmesi gibi sebeplerden dolayı doğum engellenir.
a)Ön ayakların tam uzanamaması:Sığırlarda ve koyunlarda çok görülür.
b)Ön bacakların bileklerden bükülmesi:Bir veya iki bacak carpal(bilek) ekleminden bükülü halde bulunur.
c)Ön bacakların beden altında toplanması:İki bacak veya tek bacak tamamen karın altında omuzlarından bükülü olarak kalabilir.
d)Ön bacakların baş üzerinde çaprazlanması:Aktarda daha çok görülür.Baş ve bacaklar birlikte kanala girer.Ancak bacaklardan bir veya ikisi başın üzerine doğru yönelir ve boyun üzerinde diğer ayakla çaprazlaşır.
e)Önden gelişte arka bacaklardan ileri gelen güç doğumlar:Sığırlarda doğum esnasında diz(genu) ekleminin,pubisin ön kenarına takılması sebebi ile güç doğum görülebilir.
f)Önden gelişte başın yana bükülmesi:Rumlarda görülen güç doğum sebeplerinden biridir.
g)Başın altta bükülmesi:Tam uzanmış ön bacaklar arasından başın aşağıya doğru eğilmesi ile ortaya çıkan güç doğumlar kısrakta,rumlardan daha çok görülür.
6-Arkadan gelişlerde duruş bozuklukları:Arkadan gelişlerde arka ayakların tarsuslardan bükülmesi veya karın altına tamamen uzanması şeklinde görülen bozukluklarda,yavru kanala kuyruk ve kalça ile gelir.Sığırlarda düzeltmek oldukça kolaydır.Ancak kısraklarda düzeltme önden gelişlerden daha zordur.
a)Arka ayakların bileklerden(tarsuslardan) bükülmesi:Genellikle iki arka bacak birden bileklerden bükülüdür.Yavru pelvis Yavru pelvis kanalına kalça ve bükülü eklemleri ile girer.
b)Arka bacakların karın altında uzanması:İki bacağın birden karın altına doğru tam uzandığı vakalara,kalça ile geliş te denir.

[The PROFESSOR]

Genel olarak bilgilendirici,güzel bir paylaşım olmuş.Teşekkürler.

[vetzeki]

teşekkürler

[firtapia]

guzel bilgilendirme eline sağlık kardesim….)

[eyestr]

neden kaynak belirtmiyormusunuz ki?

[ekapar]

valla cok güzel emeğine sağlık benimde yener hocamızın katkısıyla hazırladığım bi slaytım var eklerim onuda inş.

[eses_vet]

tşkküler

[vet.hek.korkmaz]

emeğinize sağlık teşekkürler

[yuzer_ali]

tks guzel paylasım

[hax345]

hayet iyi

[naz345]

teşekkür ederim

[k.gokce]

Çok güzel bilgiler…Paylaşım için teşekkürler

[hsekerci79]

paylaşım için sağol

[irfan_mybb1.2_import13916]

güzell

[vetveteriner]

çok net teşekkürler

[Yazar]

Yazılar