[Murat KUTAY]

.

Cinsiyet tesbiti nasıl yapılır?
Tarantulalarda cinsiyet tesbiti karmaşık ve uzmanlık gerektiren bir işlemdir. Temelde kullanılabilir üç metod mevcuttur. En basit tesbit yetişkin erkeklerde yapılır. Eğer tarantula erkeğiniz yetişkin (adult) ise alttaki fotoğrafta da göründüğü gibi erkeklere özgü dölleme uzuvları mevcuttur. Büyük karede görünen çengeller ya da kancalar çiftleşme esnasında dişinin dişlerini zaptetmek için, ikinci karedeki bulbus tabir edilen organ ise erkeğin spermini dişinin spermatekine yerleştirmesine yarar. Bu uzuvlar mevcutsa tarantula 100% erkektir. (tarantulam)

İkinci yöntem daha karmaşık olmakla birlikte hem dişi hem erkeklerin yetişkin olmadan tespitinde kullanılabildiği ve tarantulanın kabuk değiştirmesini beklemeden yapılabildiği için en sık kullanılan metoddur. Dezavantajı çok kesin sonuçlar vermemesidir. Bu tespit yönteminde tarantulanın karın kısmının altına bakılır ve cinsel organların şekli incelenir. Fotoğraflarda da açıklandığı gibi erkeklerin cinsel organı düz ve ince bir çizgi şeklindeyken dişilerinki daha yay şeklinde ve hafif kabarıktır.(tarantulam)

Üçüncü yöntemde tarantula kabuk değiştirdikten sonra kabuk özenle ılık ve sabunlu suya konur. Kabuğun karın kısmındaki kırışıklıklar düzeltildikten sonra sadece dişilerde olan spermatek (döl kesesi) aranır. Her cins ve türün spermateği farklı şekillerde olmasına rağmen, fotoğrafta da göründüğü gibi kolayca tesbit edilebilir.(tarantulam)

Cinsiyet tesbiti için tarantulaların ileri yaşam evreleri beklenmelidir. 3-4 cm vücut uzunluğuna ulaşmadan (spiderling evresinde) yapılacak her tesbit, tahminden ibarettir ve %100 doğruluğundan emin olunamaz.

Birden fazla tarantulayı aynı teraryumda beslemek mümkün müdür?

Genel olarak bu soruya verilecek cevap “hayır” dır. Sosyal yaşam biçimine uyumlu değildirler.

Bakım:

Genel

Tarantulaların bakımları ile ilgili dikkat edilmesi gereken belli başlı hususlar vardır. Her ne kadar cinsine, türüne, yaşam biçimine (yer türü, ağaç türü, tünel türü) göre bazı detayların göz önününde bulundurulması gerekse de hemen hepsinde temel olarak şu sıralayacağımız ihtiyaçları bahsedilen aralıklarla giderilmelidir:

Su ve nem ihtiyacı için 2-3 günde bir teraryumdaki toprağın ıslaklığı kontrol edilmeli ve su püskürtülerek türün ihtiyacına göre dengede tutulmalıdır. Kuru ortamı seven Brachypelma türlerinde örneğin bu işlemi nadiren gerçekleştirmeniz gerekirken, nemli bir iklim cinsi olan Theraphosa gibi türlerde daha fazla özen göstermeniz gerekir. Avicularia gibi ağaç türlerinde ise toprağın yanı sıra ağlarına da su püskürtülerek taze su ihtiyaçları karşılanmalıdır. Tarantulalar nem ihtiyaçlarını besinlerinden ve topraktaki nemden edinebilirler. Ama yine de olası bir dehidrasyona karşı tedbir almak için bır kabın içinde su bulundurulması gereklidir. Kabın durumuna göre haftada bir temizlenip suyunun tazelenmesi gerekir. Çünkü birçok tür yediklerinden arda kalan posayı bu kabın içine atarlar.

Besleme sıklığı belirlenirken birçok unsura dikkat edilmelidir. Belli bir zaman aralığından çok, hayvanın bir önceki besine vermiş olduğu tepki belirleyici olur. Eğer bir önceki yemi reddetmemiş ve iştahla yemiş ise 3-4 gün sonra tekrar yem verilebilir. Kabuk değiştirdikten sonraki bir haftalık süreçte (dişleri henüz yeterince sertleşmemiştir) ve kabuk değiştirme öncesi (kendileri zaten yemi reddeder) türüne ve hayvanın boyutuna göre birkaç haftadan birkaç aya kadar uzayabilecek süreçte yem verilmemelidir. Bunun dışında basit bir kıstas olan abdomen boyutuna bakılarak da besleme sıklığına karar verilebilir. Eğer Abdomen (mide), Carapax’tan (kafa) 1,5 veya 2 kat daha büyükse, bu sınır değerlere ulaşana kadar yem vermeye devam edilir ve sonrasında azaltılarak veya tamamen kesilerek hayvanın kabuk değiştirme sürecine girmesi beklenir.

Teraryum temizliği de düzenli olarak kontrol altında tutulmalıdır. Özellikle büyük yemlerden geriye kalan artıklar, mümkün olduğunca teraryumdan toplanmalıdır. Bu artıklar özellikle ıslak tutulan teraryumlarda küf oluşumuna sebebiyet verir. Teraryumun toprağının tamamen yenilenmesini ise zorunlu olmadıkça tavsiye etmiyoruz. Hayvanı teraryumdan çıkarmak durumunda kalacağınız için bu hem sizin için, hem de hayvan için büyük stres anlamına gelir.

Teraryum
Evet! Madem ki karar verdik, hayatımızı sekiz bacaklı bir güzelle paylaşacağız, o halde tarantulamızı almadan önce hakkında bilgi edinip, yaşayacağı ortamı (yani teraryumu) hazırlamamız gerekiyor.

Pek çok insan tarantulaların çok geniş bir alana ihtiyaç duyduklarını zannederler. Bu yanlış bir düşüncedir. Doğal ortamlarında gizlendikleri dar tünel ve mağara sistemlerini ağ ile kaplayarak yuvalarının duvarları ile direk temas sağlarlar. Ağlar bir nevi titreşim ileticisi olarak görev yapar. Bu mağaralar ve yuvalar sadece vücut büyüklüğündedir ve ihtiyaca göre tarantula tarafından genişletilir. Bu sebeple tarantulalarımızı beklentilerin aksine küçük bir teraryumda besleyebiliriz.

Teraryum veya plastik kap için tarantulanın vücut uzunluğu gözönünde bulundurularak film kutuları veya ufak plastik kaplardan başlayıp 60 cm kenar uzunluğu olan cam teraryumlara kadar geniş bir yelpazede uygun olan seçimi yapmak gerekir. 10 cm vücut uzunluguna sahip bir hayvanı 10-15 cm lik bir kapta uzun süreli tutmak ne kadar yanlış ise 1-2 cm den ufak bir spiderlingi 60 cm lik cam teraryuma koymak da o kadar yanlıştır.

Yandaki çizimde makul olarak kabul edilebilecek bir teraryumun taban alanına işaret etmeye çalıstık. Kare olarak çizilmiş olan teraryum tabanının bir kenarının (x) uzunluğu tarantulanın bacakları açık vaziyette oluşturacağı çemberin çapının (d) 2 ila 3 katı aralığında olmalıdır. (Teraryumun tabanı veya herhangi bir yüzeyinin kare olması zorunlu değildir. Bu örnek yaklaşık değerlerin anlaşılabilmesi amacıyla verilmiştir.)

Bu belirleme yapılırken elbette hassas bir ölçüm yerine yaklaşık ve göz kararı bir saptama yapmak gerekir.

Teraryum yüksekliği ise tarantulaların yaşam biçimi gözönünde bulundurularak belirlenmelidir. Yer türlerinde teraryumun yüksekliği 2d’yi asmamalıdır. Yer türlerinde fazla yükseklik (zaman zaman cama tırmanıp düşmeleri nedeniyle) tarantula için tehlike anlamına gelir. Ağaç, tünel veya çalı türlerinde ise 3d civarında bir seçim yapılmalıdır.

Içinde hangi tür yasayacak olursa olsun her teraryumda mutlaka su kabı ve içerisinde taze su bulundurulmalıdır.

Daha önce tarantulaları dört gruba ayırabileceğimizi söylemiştik:

Yer örümcekleri (örn. Brachypelma)
Ağaç örümcekleri (örn. Avicularia)
Çalı örümcekleri (örn. Chromatopelma)
Tünel örümcekleri (örn. Haplopelma)

Topraküstü yaşayanlar (yani yer türleri) için toprak en az 5-10 cm yüksekliğinde olmalıdır. Kazmayı seven türlerde 10 cm daha uygun olur. Tarantulaların teraryumda saklanabilecekleri ortam (ağaç kovuğu, taşlardan yapılmış mağara, yarım saksı vs gibi) hazırlanmalıdır. Kendi zevkinize göre teraryum şartlarına uyum sağlayabilecek bitkiler kullanabilirsiniz.

Ağaçta yaşayanlar ve çalı örümcekleri için ise 5 cm toprak yeterli olacaktır. Yüksek ve bol ağaç kökleri ve dalları ile bu gruptan tarantulalar için uygun bir teraryum hazırlayabilirsiniz. Isteğe bağlı olarak yine teraryuma canlı bitki de koyabilirsiniz.

Tünel örümcekleri için teraryumdaki toprağın yüksekliği en az 10-15 cm olmalıdır. Tünel kazdıkları ve toprak altında yaşadıkları için ot, çiçek ya da benzeri süslere gerek yoktur. Tünel örümcekleri için genellikle özel teraryumlar kullanılır. Teraryumun taban alanı daha dar tutulup nispeten yüksek teraryumlar imal edilir ve sonrasında teraryumun hemen hemen tamamı toprak ile doldurulur.

Teraryumda kullanılacak toprağın seçimi de önemli bir husustur. Bahçe toprağından humus ya da torfa kadar her türlü toprağı kullanabilirsiniz. Dilerseniz toprağa üç ya da dörtte bir oranında kum karıştırabilirsiniz. Dikkat edilmesi gereken tek şey toprak ya da kumda gübre ve benzeri tarz kimyasalların bulunmamasına özen gösterilmesi olacaktır.(tarantulam)

Doğal ortamlarında ve bakım altında ne yer, nasıl beslenir?

Tarantulalar doğal ortamlarında genellikle kendi boylarına uygun boyuttaki canlılar ile beslenirler. Canlının, tarantulanın gövde uzunluğundan küçük olması ve etki alanında hareket etmesi durumunda yem olması kaçınılmazdır. Theraphosa Blondi veya Acanthoscurria Geniculata gibi agresif türler ise kendi boylarının biraz üzerindeki avları da alt edebilirler.

Doğal ortamlarında böceklerden kuşlara, farelerden sürüngenlere varan birçok besin zinciri üyesi hayvan tarantulalara yenik düşerken, bakım altında kendilerine verilen ile yetinmek durumundadırlar. Tarantulanın boyutlarına göre yem seçimi genelde aşağıdaki şekilde yapılır:

Spiderling’ler için drosophyla (meyve sineği), yavru cırcır böceği gibi ufak böcek türleri.
Juvenile veya Sub-Adult’lar için cırcır böceği, ufak hamam böceği veya ufak çekirge türleri.
Adult’lar için ise yine büyük boyutlarda cırcır böceği, hamam böceği veya çekirge yem olarak verilebilir.

Theraphosa gibi büyük cinslere daha az sıklıkla olmak üzere fare yavrusu da verilebilir.

İstisnai olsa da bazı tarantula yetiştiricilerinin hayvanlarını tavuk kalbi veya ciğeri ile besledikleri bilinmektedir. Canlı yemi edinme imkanı olmaması halinde bu yöntem uygulanabilir. (evcilshop)

Üreme

Örümcekler ayrı eşeyli canlılardır. Dişileri erkeklerden daha iridir. Ağ yapan ve ağ ile avlananlar da bunlardır. Bazı türlerde erkekler de ağ yapar. Örümceklerde bir arada yaşamak, toplum ve aile hayatı yoktur. Erkekten daha iri olan dişiler, yakaladıkları erkekleri hemen yerler. Örümceklerde en ilgi çekici hususlardan biri de erkeklerde duyu bacaklarının eşleşme organı vazifesi görmesidir. Erkek önce bir sperma ağı örerek üzerine bir damla spermatozoon sıvısı bırakır. Sonra ters dönerek bu sıvıyı şırıngaya çeker gibi pedipalplerin şişkin kısmına doldurur. Bundan sonra dişiyi aramaya çıkar.

Örümceklerin çiftleşmesinde erkek örümcek, daima ölümle karşı karşıyadır. Çiftleşme zamanında erkek örümcekler dişilerin karşısında çeşitli hareketlerle, dişilere açlığını unutturmaya çalışırlar. Sıçramalarla yaptığı bu hareketlere örümceğin sevgi dansı denir. Dişi örümceğe açlığını unutturmak için dans yaparken ondan uzak durmaya da dikkat eder. Zira bir anda yakalanmak tehlikesi vardır. Bazıları, çiftleşme öncesi dişi örümceğe bir böcek ikram ederek açlığını giderir. Bir tehlike kalmadığını anlayınca dişiye yaklaşır. Açlığını hatırlayan dişi, erkeği yemeyi düşündüğü için, erkekler çiftleşmeden sonra hemen kaçarlar. Birçok örümcek kaçmaya fırsat bulamadan dişi örümceğe yem olmaktadır. Fakat her çiftleşmeden sonra dişinin mutlaka erkek örümceği yediği söylenemez.

Dişi örümcekler yumurtalarını, ağ ipiyle yaptıkları kozalara (torbalara) bırakırlar. Bir kozada bazan yüzlerce yumurta olabilir. Genellikle yazın sonlarında döllenen yumurtalar, ilkbaharda yavru verir. Yaz başlarında döllenen yumurtalardan 20-60 gün içinde yavru çıkar. Örümcek, sonbaharda sarı bir ipek kozası içine bıraktığı yumurtalarına karşı çok şefkatlidir. Yumuşak ve çok küçük olan bu yumurtalarla dolu kozayı bir dala, taş altına duvar yarığına, ağaç kovuğuna veya çalılıklar arasına emin bir yere yapıştırır. İlkbaharda doğan yavrular ana-babalarına benzerler. Doğduktan birkaç gün sonra iyi bir ağ kurup kendi kendilerine beslenirler. Çoğu türlerde, yavrular dünyaya geldikleri zaman anneleri çoktan ölmüş olacaktır. Zira örümcekler 1-2 yıl yaşarlar.

Veteriner Hekim Murat KUTAY

[Yazar]

Yazılar