[Hakan ARI]

Kalıtım bilimi (genetik) basitçe, ana ve babanın özelliklerinin yavrulara nasıl aktarıldığını araştıran bilim dalıdır diye tanımlanır. Bu konunun iyi bilinmesi yanıt aradığımız bazı soruların açıklanmasını sağlayacaktır. Kalıtım konusunda bilinenler henüz sınırlıdır. Yine de, özellikle son yüzyılda bu konuda dev adımlar atılmıştır.

Canlılarla uğraşan bütün dallarda olduğu güvercin yetiştiriciliği için de kalıtım ve ıslahı çok önemli bir konudur. Zira istenen özellikte kuşlar elde etmek için kalıtım kurallarını bilmek gerekir. Genellikle kuşcularımız arasında özelliklerin ana ve babadan yavrulara rastgele aktarıldığı fikri yaygındır. Bir yavrunun yedi göbek uzaklıktaki dede veya ninesine benzeyebileceği söylentisi bunun kanıtıdır. Halbuki her bir özelliğin ana ve babadan yavruya geçme yolu farklılık gösterir. Öyleki, biz bu konuları iyi kavrarsak bazı özellikler için yavruların göstereceği karakterleri tahmin edebiliriz. Konuların daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle tüm canlılar için geçerli olan kalıtım kurallarına kısaca göz atılmasında ve bazı terimlerin acıklanmasında yarar vardır.

Bütün canlıların vücutları bilindiği gibi ancak mikroskopla görülebilen hücrelerden meydana gelmiştir. Bu hücrelerin her birinde, çekirdek adı verilen yapıların içerisinde o canlının planı bulunur. Her bir özelliği belirleyen ve kromozom adı verilen iplikcikler üzerinde bulunan bölümlere gen denir. Yani genler bir araya gelip kromozomları oluşturur.

Kromozomlar hücre çekirdeğinde çiftler halinde bulunurlar. Bunların biri babadan, diğeri ise anadan gelir. Genlerin kromozom üzerinde bulunduğu yere lokus adı verilir. Her canlı türünün kromozom sayısı farklıdır. Örneğin insanlarda 23 çift, sığırda 30 çift, köpekte 39 çift, arıda 16 çift ve güvercinde 21 çift kromozom bulunur. Avusturyalı bir papaz olan Mendel, geçen yüzyılda bezelyeler üzerinde bazı çalışmalar yapmıştır. Araştırdığı konuların değeri ölümünden sonra anlaşılmış ve klasik genetiğin babası olarak anılmaya başlanmştır Mendel, düz ve buruşuk tohum yapılarına sahip iki bezelye varyetesini melezleyerek bunlardan meydana gelen yeni bitkilerin tohumlarının düz olduğunu görmüştür. Halbuki bundan önce bu tür çaprazlamalardan her iki özelliğin karışımı özellikler taşıyan canlılar elde edileceğine inanılıyordu.

Burada görüldüğü gibi aynı özelliğin farklı olarak ortaya çıkmasını sağlayan genlere birbirinin alleli (eşgeni) denir. Mendel’in yaptığı deneyde görüldüğü gibi düz tohumluluk geni buruşuk tohumluluk geninin etkisini göstermesini engellemiştir. Bunun gibi herhangi bir özelliği etkileyen genin, o özelliği farklı yönde etkileyen allelinin etkisini göstermesini engelliyorsa, bu gen alleli üzerine dominanttır (baskındır). Diğer gen ise (bezelyelerde buruşuk tohumluluğa yolaçan gen) resesivdir (çekinik). Buna güvercinlerden örnek vermek gerekirse tepesizlik özelliği tepeliliğe göre dominanttır. Yani bir güvercin anasından tepesizlik genini, babasından ise tepelilik genini alırsa kendisi tepesiz olur. Bir genin birden fazla alleli olabilir. Aynı gen bu allellerinden bazılarına göre dominantken diğerlerine göre resesiv özellik gösterebilir.

Genler genelde harflerle sembolize edilirler. Ancak bütün özelliklerin yabani formlarda görülen biçimini determine eden genler (+) ile gösterilirler.

İNTERMEDİYER KALITIM

Mendel’den sonra bazı araştırmacılar bazı özelliklerin bu kurallara uymadığını belirlediler. Bu araştırmacılar yaptıkları çalışmalarda, ana ve babada farklı olan bir özelliğin yavrularda her ikisinin de çıkmadığını saptamışlardır. Bu şekilde yavrular bir özellik bakımından ebeveynlerin her ikisine de benzemiyor, ana ve babanın özelliklerinin karışımı bir durum gösteriyorlarsa buna intermediyer kalıtım adı verilir. Bu kalıtım şeklinde bir özelliği farklı yönde etkileyen allel genlerin etkisi eşittir.

Bu tür bir kalıtıma İspanyol kökenli Andaluz ırkı tavuğun renk kalıtımında görmek mümkündür. Bu tavuklarda beyaz ve siyah tüy rengine sahip ebeveynlerden mavi tüy rengine sahip yavrular elde edilir. Yine güvercinlerden örnek verilmek istenirse, paçalı ve paçasız ana babadan tozluk yada yarım paça olarak adlandırılan ve parmakları tüysüz, ayağın diğer yerleri tüylü yavrular elde edilir. Aynı şekilde kafa ve kuyruğu renkli (siyah, mavi veya kırmızı olabilir) diğer yanları beyaz olan kelebek ırkı güvercinlerde de renk kalıtımı intermediyerdir. Zira ebeveynlerden  biri siyah diğeri beyaz olan kuşların yavruları kafa-kuyruk tabir edilen renkte olurlar. Kafası ve kuyruğu renkli kuşlar birbirileriyle çiftleştirilirlerse yavrular 1/4 ihtimalle siyah, 1/4 ihtimalle beyaz ve 2/4 ihtimalle kafa-kuyruk renkli yavrular elde edilir.

HOMOZİGOT ve HETEROZİGOT

Mendel’in düz ve buruşuk tohumlu bezelyeleri çaprazlayarak yalnızca düz tohumlu bezelyeler elde ettiğini daha önce anlatılmıştı. Daha sonra bu yavru dölleri birbirleriyle çaprazladı. Bunlardan elde ettiği bezelyelerden ise 4’te birinin buruşuk tohumlu olduğunu gördü. Buradan ilk ebeveynlerde (düz ve buruşuk tohumlu bezelyeler) görülen özelliklerin ikinci generasyonda ortaya çıkabileceğini ortaya koydu. Yukarıda anlatıldığı gibi bir canlıda herhangi bir özelliği belirleyen genin alleli ile birlikte bulunması, o canlının ele alınan özellik bakımından heterozigot olduğunu gösterir. Bunun tersine yine bir özelliği belirleyen bir çift genin o özelliği aynı yönde etkileyen genler olması durumu ise homozigot olarak tanımlanır. Yani eğer bir özellik için ana ve babadan aynı yönde etkili genler gelirse, o yavru o özellik bakımından homozigottur denir. Aksi takdirde, yani anadan ve babadan bir özelliği farklı yönlerde etkileyen genler gelirse, o yavru o özellik bakımından heterozigottur.

Güvercinlerde tepesizlik tepeliliğe dominanttır (baskın). Buna göre tepeli bir kuş ile tepesiz bir kuştan olma yavrular tepesiz olurlar ancak tepelilik özelliğini de taşırlar. Yani bu yavrular tepe özelliği bakımından heterozigotturlar. Bu yavruların aralarında çiftleştirilmeleri sonucu yavrular 1/4 ihtimalle tepeli olur. Bu anlatılanlara dayanılarak herhangi bir özellik bakımından homozigot olan ebeveynlerden, o özellik bakımından farklı yavrular alınamaz. Yani tepesizlik özelliği bakımından homozigot olan kuşlardan tepeli yavru alınamaz.Tepeli bir güvercin (cr cr ile gösterilir) ile tepesiz (+ + ile gösterilir) bir güvercinin çiftleştirilmesi sonucu tüm yavrular tepesiz olurlar ancak tepelilik genini taşırlar (cr +). Sarı bir erkek ile kırmızı bir dişiden alınabilecek yavruların dağılımı (renk açma geni d ile, alleli ise + ile gösterilmektedir).

TEMEL RENKLER

Bir güvercinin rengi sahip olduğu şu genlere göre belirlenir:
a) Temel renk geninin ne olduğu,
b) Taşıdığı işaret geni,
c) Bunların dışında renge etkili olan genler.

Temel renklerden, diğerleri üzerinde baskın olanı posta güvercini kırmızısı olarak da isimlendirilir. İşaret bulunan kuşlarda (çakmak yada şerit), bu işaretlerin kırmızı, diğer kısımların gri olmasına yolaçar. İleride göreceğimiz renk yayma geni ile birlikte bulunması halinde güvercinin kuyruk ve el kanat teleklerinin rengi gri, diğer yerleri koyu bir kırmızı olur. Kırmızı şeritli kuşlar birçok yörede “şekeri” adıyla anılırlar. Bundan sonra bu renkten, diğer kırmızı ile karışmaması bakımından, baskın kırmızı (BA ile sembolize edilir) olarak bahsedilecektir.

İkinci temel rengimiz ise siyahtır (+ ile sembolize edilir). Siyah, güvercinlerde en fazla karşılaşılan temel renktir. Mavi, çakmaklı, miske, sabuni, küllü, siyah galaça, siyah baska vb. güvercinlerin hepsi siyah temel rengini taşırlar.

Üçüncü ve diğerlerinin her ikisine göre çekinik olan temel renk ise kahverengidir (b ile sembolize edilir). Birçok yerde bu renk çikolata olarak bilinir. Bu renge güvercinlerde nadiren rastlanır. Temel renkler cinsiyete bağlı bir kalıtım yolu izlerler.

İŞARETLER

İşaret sözcüğü ile mavi, sabuni ve baskın kırmızı renkli kuşların kanat üzerinde bulunan ve kuşcular arasında şerit, çubuk, kolon olarak isimlendirilen koyu renkli çizgiler ile çakmaklı ve miske kuşlarda yine kanat üzerinde bulunan pul şeklindeki koyu renkli tüyler anlaşılmaktadır. Bu iki işaret geninden pullar şerite baskındır. Her iki işarete göre ressesiv olan allelleri ise işaretsizlik genidir. Pulların yoğunluğu da farklı işaret olarak algılanır. Öyleki, bu pulların çok sık ve renklerinin çok koyu olması durumunda kuş siyah olarak algılanabilir. Bunlar gerçek siyah kuşlardan ancak kuyruğunun, özellikle yan teleklerinde maviliğin bulunması ile ayırt edilirler.

Yukarıda belirtildiği gibi yoğun pul (yoğun çakmaklı, yoğun tekir; CT ile sembolize edilir) işareti diğerlerine göre dominanttır. Bu işareti taşıyan kuşlar hemen hemen siyah olurlar, Kanat ve telek tüyleri biraz daha açık renktedir. Bundan sonra normal pul (çakmaklı, tekir; C ile sembolize edilir) işareti, daha sonra şerit (+ ile sembolize edilir) ve bunların hepsine göre ressesiv olan allel, işaretlerin bulunmaması durumudur (c ile sembolize edilir Bu lokusta bulunan işaret genleri dölden döle geçerken cinsiyete bağlı olmayan bir yol izlerler.

RENK YAYMA GENİ

Dominant olan renk yayma geni S harfiyle sembolize edilir. İşaret genlerinden farklı bir lokusta olmasına rağmen bu genin varlığı işaretlerin etkisinin örtülmesini sağlar. Bir kuş renk yayma genini yalnızca anasından veya babasından dahi almış olsa, yani bu gen yeri bakımından heterozigot halde bulunması durumunda bile işaret ne olursa olsun (çakmak, şerit gibi) eğer temel renk siyahsa güvercin siyah olur; temel renk baskın kırmızı ise kuş kuyruk ve el kanat telekleri hariç kırmızı olur. Bu şekilde, bir özelliğin allel olmayan genlerce etkilenmesi yada allel olmayan genlerin birbirlerini etkilemesi genetikte epistasi olarak isimlendirilir.

Ebeveynlerin yalnızca birisinden renk yayma genini almış, yani bu gen bakımından heterozigot durumda olan bir kuşun işaretleri belli belirsiz görülebilir. Birçok kuşun rengindeki matlık buradan kaynaklanmaktadır.

TEMEL RENK, İŞARET VE RENK YAYMA GENİ ÜZERİNE ÖRNEKLER

Soru: Çakmaklı (tekir) dişi bir güvercin hangi temel rengi, ne durumda taşır?
Yanıt: Temel renk cinsiyete bağlı bir kalıtım yolu izlediği için babasından aldığı bir tek siyah genini (Z+W) taşır. Ancak bunun karşılığı olmadığı için, yani anasından Z kromozomunu almadığından dolayı bu gen bakımından homozigottur.

Soru: Aynı kuşun işaret geni nedir?
Yanıt: Bu kuş ebeveynlerinden birinden pul işaretini (C) almıştır. Ancak diğer ebeveyninden ne aldığı, kuşun dış görünüşünden (fenotip) anlaşılamaz. Diğer gen şerit (+) veya işaretsizlik (c) olabilir. Ülkemizde yetiştirilen güvercin ırkları içerisinde işaretsiz kuşlara pek rastlanmamaktadır

Soru: Bu hayvan renk yayma geni bakımından ne durumdadır?
Yanıt: Çakmaklı olduğuna göre, yani renginde pul işareti belli olduğu için bu kuş renk yayma genini taşımaz (+ +).

Soru: Siyah erkek bir güvercin hangi temel rengi, ne durumda taşır?
Yanıt: Siyah olduğu için mutlak surette ebeveynlerinin birisinden siyah temel renk genini almıştır. Diğerinden ise siyah genini de almış olabilir, kahverengi genini de almış olabilir. Yani bu gen bakımından homozigot mu yoksa heterozigot mu olduğu anlaşılamaz.

Soru: Kuşun işaret geni nedir?
Yanıt: Kuş düz siyah renkli olduğu için hangi işaret genini taşıdığını bilemeyiz. İşaret genleri bakımından bütün olasılıklar geçerlidir.

Soru: Renk yayma geni bakımından bu güvercin ne durumdadır
Yanıt: Kuşun renginin düz siyah olmasından, bu kuşta renk yayma geninin varlığını anlarız. Ancak renk yayma geninin dominant bir gen olması nedeniyle homozigot halde mi yoksa heterozigot halde mi olduğu anlaşılmaz.

Buraya kadar anlatılanlara dayanılarak anaları ve babaları bilinmeyen mavi erkek bir güvercin ile baskın kırmızı (kanat ve kuyruk telekleri gri) dişi bir güvercinin çiftleşmesinden meydana gelecek yavruların olası renklerini tahmin etmeye çalışalım: Mavi erkek, temel renk olarak en azından birinden siyah renk genini almıştır. Tabiki, her iki ebeveynden de siyah renk genlerini almış olabilir. Bu erkek temel renk olarak yavrularına ya siyah rengini geçirecektir veya eğer diğer gen kahverengiyse bu rengi aktaracaktır (siyah temel rengi kahverengi temel rengine göre baskın olduğu için bu erkek kuş siyah temel rengi ile birlikte yalnızca kahverengi temel rengini taşıyabilir).

Temel renkler cinsiyete bağlı bir kalıtım yolu izlediği için baskın kırmızı dişi kuş yalnızca babasından aldığı baskın kırmızı renk genini taşır. Zira anasından cinsiyet kromozomu almaz. Bir kuşun erkek olması için hem anasından hemde babasından cinsiyet kromozomunu alması gerekir. O halde baskın kırmızı dişi kuş erkek yavrularına baskın kırmızı renk genini geçirir. Bu renk geni diğer temel renklerin ortaya çıkışını engellediği için erkekler baskın kırmızı olur. Dişi yavrular babalarından ya siyah temel renk genini yada diğer bilinmeyen temel renk genini alacaklardır.

Mavi erkeğin işaret özelliğini belirleyen genlerden birisi şerittir. Diğeri ya şerit genidir yada işaretsizlik genidir. Bu nedenle yavrularına ya şerit genini yada eğer diğeri işaretsizlik geni ise bunu geçirecektir. Dişi kuşun ise düz baskın kırmızı olması nedeniyle işaretleri bilinmez. Bu nedenle yavrularına hangi işareti aktaracağı da bilinimez. Bu nedenle yavruların işaret bakımından yarısının ne olacağı bilinemezken diğer yarısı  şeritli olacaktır

Mavi erkek bir güvercin ile baskın kırmızı dişi bir güvercinin renk genlerinin sembollerle gösterimi
EG: Erkek Güvercin
DG: Dişi Güvercin
EY: Erkek Yavru
DY: Dişi Yavru
TRG: Temel Renk Geni
İG: İşaret Geni
RYG: Renk Yayma Geni
B: Baskın Kırmızı Geni
S: Renk Yayma Geni
+: Yabani Formu
?: Bilinmiyor anlamında

Erkek kuşta renk yayma geni bulunmaz. Zira eğer bir tane dahi bulunsaydı bu kuşun rengi siyah olmalıydı. Dişi kuş ise düz baskın kırmızı renkte olduğu için en azından bir tane renk yayma geni taşımaktadır. Yavrularına ise ya renk yayma genini geçirebilir yada, eğer diğer gen renk yayma geninin yabanisi ise bunu geçirebilir. Bu anlatılanlara dayanılarak ve yukarıdaki tablonun incelenmesinden de anlaşılacağı gibi erkek yavruların, baskın kırmızı şeritli (şekeri) veya düz baskın kırmızı, dişi yavruların ise mavi, kahverengi şeritli, düz kahverengi veya siyah olabileceklerini tahmin edebiliriz.

ÇEKİNİK (RESSESİV) KIRMIZI

Taklacı güvercin ırklarında diğerlerine nazaran daha sık rastlanan bu renk baskın kırmızıdan bütün vücudunun kırmızı olması ile ayrılır. e harfi ile sembolize edilen bu gen homozigot halde bulunduğu zaman diğer renk ve renkle ilgili hemen hemen tüm genleri örter. Yani temel rengi, işareti, renk yayma geni ne olursa olsun e e genlerini taşıyan güvercin kırmızı olur. Aynı zamanda bu genleri taşıyan güvercinin gaga ve göz renkleri beyaz olur.

Çekinik kırmızının kalıtımına tablo 5’de bir örnek verilmiştir Kırmızı bir güvercin (e e) ile kırmızılık geni taşımadığı kesin olarak bilinen herhangi farklı renkli bir güvercinin (+ +) yavrularının tamamı kırmızı dışında bir renkte olurlar. Eğer bu yavrular aralarında çiftleştirilirlerse elde edilecek yavrular 1/4 ihtimalle kırmızı 3/4 ihtimalle diğer renkten olurlar. Bu renkteki kuşların birçoğunda temel rengin siyah olduğu bilinmektedir. Ancak bu durum şart değildir. Yani kırmızı renkli bir güvercinin hangi temel renk genini, hangi işareti vb. genleri taşıdığı bilinemez. Ancak kırmızı renkli yavrular elde etmek için mutlaka ana ve babasında kırmızı renk geni bulunması gerekir. Yani tek bir kırmızı renk geni diğer renklerin etkisini örtmez

RENK (TONUNU) AÇMA GENİ

Bu gen ile birlikte çekinik kırmızı genlerini taşıyan kuşlar sarı olurlar. Aynı şekilde mavi kuşlar sabuni, çakmaklı kuşlar miske, siyah kuşlar ise zeytini rengini alırlar Bu gen cinsiyete bağlı ressesiv bir kalıtım yolu izler. Bu geni taşıyan yavrular yumurtadan çıkar çıkmaz tanınabilirler. Zira bunların hav tüyleri çok seyrektir.

Bu gen ile ilgili bir örnek verelim. Zeytini bir güvercinin rengini belirleyen genler şunlardır
1. Temel renk siyah (erkekse + + veya +b, dişiyse +–)
2. İşaret geni için bütün kombinasyonları taşıyabilir(CTCT, CTC,CT+, CTc, CC, C+, Cc, ++, +c, cc)
3. Renk yayma genini homozigot veya heterozigot halde taşır (SS, S+).
4. Çekinik kırmızı geni ya hiç bulunmaz yada heterozigot halde bulunabilir (++, e+).
5. Renk açma geni homozigot durumda bulunur (erkekse dd, dişiyse d–).

Güvercinlerde beyaz rengin ortaya çıkmasında birçok farklı gen kombinasyonu rol oynar. Bu nedenle beyaz rengin kalıtımı hakkında bilinenler henüz pek yeterli değildir. Yine aynı sebepten beyaz bir güvercin ile farklı renkte bir güvercinin çiftleştirilmesinden ne renk yavruların alınabileceğini tahmin etmek çok zordur. Bu durum özellikle göz rengi de beyaz olan kuşlar için daha fazla geçerlidir. Ancak bunlardan farklı olarak ressesiv bir kalıtım yolu izleyen ve siyah göz ile birlikte ortaya çıkan beyaz rengin (zwh) diğer beyaz renklerle bir ilişkisi yoktur.

ALACALIK

Beyaz güvercinlerin yanında farklı renklerde alaca renkli güvercinlerede rastlanmaktadır. Bu güvercinlerin üzerinde bulunan beyaz renk dışındaki renkler aynı daha önce anlatılan düz renkli kuşlardaki gibi dölden döle geçer. Ancak beyazlık hemen hemen herzaman bulunur.

Renkli kafa, kanatlar ve kuyruk ve beyaz göğüs aynen siyah gözlü beyazlarda olduğu gibi çekinik (ressesiv) bir kalıtım yolu izler. Kelebek ırkı güvercinlerde görülen renkli kafa ve kuyruk (kara kuyruk, kara baş, altınbaş), intermediyer bir kalıtım yolu izlemektedir. Zira bu kuşlarda siyah ve beyaz renkli ana babadan, kafa, kuyruk renkli yavrular elde edilmektedir. Ancak beyaz renkli kuşların aralarında çiftleştirilmeleri sonucu yalnızca beyaz yavrular, siyahlardan ise yalnızca siyah yavrular alınabilir. Fakat kafa ve kuyruğu renkli kuşların aralarında çiftleştirilmeleri sonucu beyaz, siyah ve kafa, kuyruğu renkli yavrular elde edilebilir. Bunların dışında da farklı alaca renkli kuşlar bulunmaktadır. Bunların kalıtımı konusunun oldukca karmaşık bir yol izlediği tahmin edilmektedir.

DİĞER ÖZELLİKLERİN KALITIMI

GAGA

Her ne kadar gaga uzunluğunun kalıtım yolu tam anlamıyla açıklanmamış olsa da bazı çalışmalar ve gözlemler gaga uzunluğunun birden fazla gene bağlı olduğunu göstermektedir. Bunun gibi tek başına etkileri küçük ancak bir araya geldiklerinde belli bir özelliği determine eden genlere eklemeli genler, bu kalıtım biçimine ise çok genli kalıtım adı verilir. Buna göre kısa gagalı bir güvercin ile uzun gagalı bir güvercinin yavrularının gagaları orta uzunlukta olur. Bu yavruların aralarında çiftleştirilmeleri sonucu ise farklı uzunlukta gagaya sahip yavrular elde edilir.

Gaga uzunluğunu 6 çift genin etkilediğini varsayalım. Kısa gagalı kuşu aabbcc ile sembolize edelim ve bunun gaga uzunluğunu 5 mm olduğunu düşünelim. Uzun gagalı kuşları ise AABBCC ile sembolize edelim ve uzunluğunun 17 mm olduğunu varsayalım. Bunların çiftleştirilmelerinden AaBbCc genetik yapısında yavrular elde edilir ve gaga uzunlukları 11 mm olur. Buradan her baskın genin (A, B, C) gaga uzunluğuna 2 mm etkide bulunduğunu görebiliriz. Bu yavruların çiftleştirilmelerinden ise alınacak yavruların gagalarının uzunlukları aşağıdaki tablodan da görülebileceği gibi 1/64’ü 17 mm, 6/64’ü 15 mm, 15/64’ü 13 mm, 20/64’ü 11, 14/64’ü 9 mm, 7/64’ü 7 mm ve 1/64’ü de 5 mm olur

TÜY ŞEKİLLERİ

Kuyruk şekli ve kuyruk telek sayısının da gaga uzunluğunda olduğu gibi kalıtımı tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Tavus ırkı güvercinlerle normal kuyruklu güvercinlerin çiftleştirildiği bazı araştırmalarda elde edilen melez (F1) yavruların kuyruk telek sayılarının ebeveynlerin telek sayılarının ortalaması olduğu, yani intermediyer bir kalıtım yolu izlediği bildirilmektedir.

Üç farklı yerde bulunan 6 genin etkili olduğu bir özellikte, bu üç lokusta da heterozigot genotipte bulunan iki bireyin çiftleşmesinden meydana gelecek genotipler (aynı sayı ile belirtilen genotiplerin etkisi eşittir).Paçanın intermediyer bir kalıtım yolu izlediğini biliyoruz. Ancak paça şekil ve büyüklüklerinin farklı bir kalıtım yolu izlemektedir. Paça büyüklüğü üzerinde iki genin etkili olduğu ve bunların tek başına bir kuşta bulunması normal bir paçaya, her ikisinin de bulunması halinde ise büyük paça meydana gelmektedir. Tepe özelliği çekinik bir kalıtım yolu izlemektedir

DİĞER BAZI ÖZELLİKLER
Güvercinlerde takla atmanın genetik mekanizması üzerine yapılan
araştırmalar bunun cinsiyete bağlı olmayan ve çekinik (ressesiv) bir gen
tarafından meydana getirildiği tezini desteklemektedir. Ancak taklacı
güvercin ırklarında (Mardin, Tekirdağ Yerli Taklacısı, İzmir Taklacısı
vb.) görülen takla çeşitliliğine, takla atmayı determine eden genin
yanında farklı lokuslarda yer alan başka genlerin de etkili olduğu
görülmektedir.
Kanatların kuyruk üzerinde toplanması ve kuyruküstünün (kuyruğun
üzerinde yer alan yağ bezesi) bulunması özellikleri cinsiyete bağlı
olmayan baskın bir kalıtım yolu izlerler. Bunların tersi, yani
kanatların düşürülmesi ve kuyruküstünün bulunmaması çekinik bir kalıtım
yolu izlemektedir.

KANTİTATİF ÖZELLİKLER
Kantitatif özellik dendiğinde ölçülebilen, görünümü yani fenotipi
yalnızca genlere bağlı olmayan, ortaya çıkışı çevre koşulları tarafından
etkilenen özellikler anlaşılmaktadır. Bu özelliklere güvercinlerden
örnek vermek gerekirse, boyları, ağırlıkları, takla yoğunlukları,
uçuculuk özellikleri, yavrularının yeme düşme süresi gibi birçok özellik
sayılabilir.
Kantitatif özellikler genellikle birden fazla gen tarafından determine
edilirler. Bu nedenle yavrulara geçme mekanizmaları da oldukca
karmaşıktır. Bu özellikleri determine eden genlerin durumunu doğrudan
bilmeye şu an olanak olmadığı için, bu konudaki çalışmalar bilimsel
tahmin yöntemlerine dayanır. Bu tahmin yöntemleri uygulandığında istenen
bazı kantitatif özelliklerin istediğimiz yönde iyileştirilmesi
mümkündür.

GENETİK ISLAHIN TEMEL YÖNTEMLERİ
Arzulanan kalitatif veya kantitatif özelliklerin kuşlarda bir araya
getirilmesi, yanı genetik ıslaha ilişkin günümüzde hayvancılıkta
kullanılan bazı yöntemler bundan sonraki konularda verilecektir.
Güvercinin doğal olarak diğer hayvanlardan farklı olan biyolojisinin
(beslenmesi, kuluçka süresi, eşleşmesi gibi özellikler biyolojisini
oluşturur) gereği bazı yöntemler önerilecektir. Ancak verilen yöntemler
anahtar niteliğindedir. Her yetiştirici bu anahtarları kendi koşullarına
göre istediği şekilde kullanabilir. Bunları iyi kavrayıp, kendi
koşullarına uydurup, en iyi şekilde uygulayan yetiştirici bunun yararını
çok kısa bir süre içerisinde görecektir.

SELEKSİYON
Kelime anlamı seçmek demek olan seleksiyon, hayvancılıkta gelecek
generasyonun ana ve babalarının (ebeveylerini)
belirlenmesi demektir. Genetik ıslahta başarılı olabilmek için rastgele
hayvanların seçilmemesi gerekir. Bu bağlamda bütün hayvanlardan yavru
almak da uygun değildir. Başarı için ikinci kural ise hedefin iyi
belirlenmesidir. Bir diğer kural da ıslah edilecek materyalin (kanarya,
muhabbet kuşu, güvercin vb.) iyi tanımasıdır. Özellikle materyalin
ırkını veya iyileştirmek istediğimiz özelliğini iyi bilmemiz gerekir.
Ayrıca o özelliğin kalıtım yolunun da belirlenmesi gerekir.
Genetik ıslahda seleksiyon başlıca şu şekillerde uygulanır.
1. Hayvanların kendi özelliklerine göre,
2. Hayvanların ana ve babalarının özelliklerine göre (soykütüğüne göre),
3. Hayvanların yavrularının özelliklerine göre,
4. Aile (familya) özelliklerine göre.
Kuşculukta güvercinler genellikle kendi özelliklerine göre
değerlendirilirler. Halbuki yukarıda sayılan uygulamaların da dikkate
alınması başarıyı arttırır. Hatta mümkünse belirtilen bu dört
uygulamadan da yararlanmak gerekir.
Bu uygulamalar içerisinde anılan aile özelliklerine göre seleksiyon
akraba kuşların özelliklerinin ortalamalarına göre seleksiyon
yapılmasıdır. Buna göre ele alınan özellikler bakımından ortalaması en
iyi olan birbirine akraba kuşların tümü, iyi veya kötü olmalarına
bakılmaksızın damızlığa ayrılırlar. Eğer bu şekilde yapılan seleksiyon
sonucu elinizde fazla sayıda kuş bulunursa, o takdirde aileler
içerisindeki en iyi kuşları damızlıkta kullanınınz.
Öncelikle bir çift genin etkili olduğu özelliklerin kuşlarımızda
sabitleşmesi için hangi yolları kullanabileceğimizi görelim.

CİNSİYETE BAĞLI OLMAYAN BASKIN (DOMİNANT) BİR GEN LEHİNE SELEKSİYON
Olumlu ve yetiştiriciler açısından önemli birçok özellik cinsiyete bağlı
olmayan baskın bir kalıtım yolu izlemektedir. Böyle özelliklerin
fenotipten (dış görünüş) homozigot halde mi yoksa heterozigot halde mi
olduğunu tahmin etmek mümkün olmadığı için, bu tür özelliklerin herhangi
bir hayvan sürüsünde veya grubunda fikse edilmesi (sabitlenmesi) oldukca
güçtür. Baskın özelliklerin genotipte heterozigot halde mi yoksa
homozigot halde mi olduğunun belirlenebilmesi ancak test çiftleştirmesi
sonucu mümkündür

çiftleştirmesi, cinsiyete bağlı olmayan baskın gene sahip bir güvercin
ile aynı özelliğe farklı bir yönde etki eden çekinik (ressesiv) bir gene
sahip güvercinin çiftleştirilmesidir. Eğer bu çiftleştirmeden elde
edilen yavrulardan birinde dahi çekinik özellik görülürse, baskın gene
sahip ebeveynin bu gen bakımından heterozigot durumda olduğu anlaşılır.
Tersi durumda, yani yavrulardan hiçbiri çekinik özelliği göstermezse
baskın gene sahip kuşun bu gen bakımından homozigot halde olduğunu
anlarız. Cinsiyete bağlı olmayan baskın özelliğe sahip güvercinleri
damızlığa ayırırsak, kümesimizde üzerinde çalıştığımız geni sabitlemiş
oluruz.
Ancak yukarıda anlatılan yol oldukca zaman alıcıdır ve ayrıca kesin
değildir. Zira bir kuştan heterozigot halde olduğu halde test
çiftleştirmesi sonucu tesadüfen yalnızca baskın özelliğe sahip
yavruların alınması mümkündür. Bu nedenle baskın özelliğin
sabitleştiğine inandığınız bir sırada kümesinizde çekinik özelliğe sahip
bir yavrunun görülmesi olasılığı herzaman vardır. Test çiftleştirmesinde
elde edilen yavru sayısı arttıkca başarı da artar
Her ne kadar kesin bir sonuç vermese de, bu tür bir yöntemle çekinik
genin kuşlarınızın yavrularında ortaya çıkma olasılığını
azaltabilirsiniz. Biz buna bilimsel olarak bir genin frekansının
düşürülmesi diyoruz
Aynı kalıtım mekanizmasına sahip bir özelliğin yetiştirdiğiniz güvercin
ırkında bulunmaması durumunda ise başka bir ırktan bu özelliğin alınması
oldukca kolaydır. Bu durumda yapacağınız tek şey kendi yetiştirdiğiniz
ırktan, o ırkın özelliklerini en iyi temsil eden kuşlarla, farklı ırktan
ancak istediğiniz ve cinsiyete bağlı olmayan baskın bir kalıtım yolu
izleyen özelliği taşıyan kuşları çiftleştirmektir. Bunlardan alacağınız
yavruların (eğer farklı ırktan olan kuş bu özellik bakımından homozigot
durumda ise) hepsi istediğimiz özelliği taşırlar. Alınan bu yavrular
(F1) tekrar yetiştirdiğiniz ırk kuşlarla çiftleştirilirler. Bunlardan
ise 1/2 oranında ırkınıza katmak istediğiniz geni taşıyan yavrular elde
edilir. Bu yavrular melezlerin, yani F1’lerin geriye çiftleştirilmesi
sonucu elde edildikleri için G1 ile sembolize edilirler. G1’lerin tekrar
yetiştirdiğiniz ırk kuşlara verilmesinden ise G2 ile sembolize

Cinsiyete bağlı olmayan baskın bir kalıtım yolu izleyen tepesizlik
lehine seleksiyon (bu özellik birçok ırkta zaten sabit durumdadır, ancak
örnek olarak alınması konunun anlaşılmasını kolaylaştırmak içindir).

edilen yavrular elde edilir. Böylece 5-6 kuşak (G5 veya G6) devam
edilirse, tamamen yetiştirdiğiniz ırkın özellikleriyle beraber, ayrıca
başka ırklarda bulunupta kendi yetiştirdiğiniz ırkta olmasını
arzuladığınız özelliği de taşıyan kuşlar elde edebilirsiniz. Bu yöntem
uygulanırken elde edilen G1, G2, G4, G5, G6 kuşağındaki kuşlardan,
yetiştirdiğiniz ırka taşımak istediğiniz özelliği göstermeyen kuşlar
damızlıkta kullanılmamalıdır. Ancak bu çiftleştirmelerden elde edilen
kuşların tamamen kendi yetiştirdiğiniz ırkın özelliklerini
kazandıklarına inandığınız zaman istediğiniz kuşu damızlığa ayırırsınız
veya damızlıktan çıkarırsınız.

CİNSİYETE BAĞLI BASKIN (DOMİNANT) BİR GEN LEHİNE SELEKSİYON
Kuşlarda, bu tür bir kalıtım yolu izleyen genler dişilerde mutlak
surette homozigot halde bulunurlar. Zira, daha önce de anlatıldığı gibi
dişi kuşların cinsiyet kromozomları birbirinden farklıdır. Bu
kromozomlar birbirinin homologu (eşi) değildir. Bu tür bir kalıtım yolu
izleyen özelliğe ait genin kromozom üzerinde alleli ile beraber
bulunmasına olanak yoktur. Buraya kadar anlatılanlardan da anlaşılacağı
gibi söz konusu geni kuşlarımızda sabitlemek için istediğimiz özelliği
taşıyan dişi kuşlarla işe başlamak tavsiye edilir.
Bilindiği gibi şekeri rengi cinsiyete bağlı bir kalıtım yolu izler. Bu
rengi kuşlarınıza vermek için şekeri renkli dişi bir güvercini kendi
damızlıklarınızın en iyisi ile çiftleştirmelisiniz. Bu çiftleştirmeden
elde edilen tüm erkek yavrular şekeri olurlar. Dişi yavrular ise erkek
kuşun rengindedirler ve şekeri rengini taşımadıkları için amaça uygun
değldirler. bu
nedenle damızlıkta kullanılmazlar. Erkek yavruları ise tekrar kendi
kuşlarınızın dişilerinin en iyisi ile çiftleştirmelisiniz. Bu
çiftleştirmeden ise elde edilen yavruların tahminen yarısı şekeri renkli
olur. Yine şekeri yavruları kendi kuşlarınızın en iyileri ile
çiftleştiriniz. Bu çiftleştirmede eğer yalnızce dişileri kullanırsanız
şekeri renkli erkek yavrular elde edersiniz. 5.-6. Generasyon sonunda
elde ettiğiniz şekeri erkek ve dişileri artık birbirleriyle
çiftleştirebilirsiniz. Zira bu kuşların diğer özellikleri hemen hemen
tamamen sizin kuşlarınıza benzer.
Dişi kuş ile başlamanın yalnızca tavsiye olduğunu unutmayınız. Elbette
erkek bir kuş ile de başlayabilirsiniz. Ancak bu takdirde bu erkek kuşun
istediğiniz özelliği homozigot halde mi yoksa heterozigot halde mi
taşıdığını bilmenizde yarar vardır. Elbette ki bu özellik bakımından
homozigot olan erkek bir kuş ile başlamanız, ilk çiftleştirmede tüm
yavruların istediğiniz özelliği taşıması bakımından avantajlıdır.

CİNSİYETE BAĞLI OLMAYAN ÇEKİNİK (RESSESİV) BİR GEN LEHİNE SELEKSİYON
Ön tepe (bazı yörelerde bu özelliğe gül adı verilir) cinsiyete bağlı
olmayan çekinik bir kalıtım yolu izler. Kuşlarınıza bu özelliğin
katılması için, kuşlarınıza çok benzeyen ön tepeli dişi veya erkek bir
kuş ile kendi kuşlarınızı çiftleştiriniz. [img][/img]Bu çiftleştirmeden elde
edilecek tüm yavruların ön tepesiz olmalarına rağmen bu özelliği
taşırlar. Alınan bu yavruların aralarında çiftleştirilmeleri sonucu
dörtte bir oranında ön tepeli yavrular elde edilir. Alınan bu ön tepeli
yavruları tekrar kendi kuşlarınızın en iyileri ile çiftleştirmelisiniz.
Bu şekilde devam ederek diğer özellikleri kendi kuşlarınıza benzediğine
inandığınız yerde ön tepeli kuşları aralarında çiftleştirerek devam
edersiniz. Bu yöntem diğer yöntemlere nazaran hedefe varmak için dahu
uzun bir süre gerektirir.

CİNSİYETE BAĞLI ÇEKİNİK (RESSESİV) BİR GEN LEHİNE SELEKSİYON
Daha önce değinildiği gibi bazı açık renklerin meydana gelmesini
sağlayan ve renk açma geni olarak isimlendirilen gen cinsiyete bağlı,
çekinik bir kalıtım yolu izler. Buna göre kırmızı olan kuşlarınıza sarı
rengini kazandırmak istediğinizi vasayın. Bu takdirde sarı bir erkek ile
işe başlamak en iyisidir. Zira sarı bir erkek kuş ile kırmızı bir
dişiden elde edilecek dişi yavruların tümü sarı renkli olurlar. Bu sarı
dişi yavruların kırmızı erkeklere verilmelerinden yalnızca kırmızı
renkli yavrular elde edebiliriz ve bu yavruların yalnızca erkekleri renk
açma geninin taşıyıcısıdırlar. Bu nedenle dişi yavrular sonraki aşamalar
için değersizdirler. Erkek yavruların tekrar kendi kuşlarınızın
dişilerine verilmelerinden ise alınacak dişi yavruların yarısı sarı
renkli olur. Böylece sürdürülecek olan işlemler sonucunda birkaç
generasyon sonra istediğiniz özellikleri taşıyan sarı renkli kuşlarınıza
kavuşabilirsiniz.

KANTİTATİF ÖZELLİKLERİN ISLAHI
Kantitatif özelliklerin ortaya çıkışının yalnızca genlere bağlı
olmadığını biliyoruz. Bu özellikler, az yada çok çevre koşullarından
etkilenirler. Örneğin uçucu bir güvercin ırkından elde edilen yavrular
zamanında ve yeterli süre uçurulmazlarsa, uçuculukları ebeveynleri kadar
iyi olmaz. Bunun gibi birçok örnek verilebilir. Bu durumun tam tersi de
sözkonusudur. Zamanında ve yeterince uçurulmadığından dolayı kötü uçucu
olarak bilinen kuşlardan çok iyi uçucu yavrular elde edebiliriz.
Bu
nedenle anılan özellikler bakımından kuşlarımızın en iyisini seçmek
oldukca zordur. Kantitatif özellikler için kuşlarınızın hangisinin daha
iyi olduğuna karar vermek için öncelikle hepsinin aynı koşullarda
yetiştirilip yetiştirilmediklerini bilmeniz gerekir.
Kantitatif bir özellik yönünden sürünüzün nasıl iyleştirilebileceğini
bir örnek ile açıklamaya çalışalım. Örneğin kuşlarınızın uçuculuğunu
geliştirmek istiyorsunuz. Bunun için iyi uçtukları bilinen güvercinlerle
başlamak en iyisidir. Ancak elinizde bulunan kuşlarda da bu özellik
açısından yeterince varyasyon (farklılık) olması her zaman muhtemeldir.
Öncelikle aldığınız yavruların hepsinin mümkün olduğunca eşit koşullarda
büyütülmelerini sağlayın. Aynı yaşta uçurmaya başlayın. Uçurma işlemi
için hepsine aynı zamanı ayırınız. Bu takdirde bunların içerisindeki iyi
uçucuların, iyi uçma özelliklerinin genlerinden kaynaklandığı sonucuna
varabiliriz. Burada unutulmaması gereken en önemli konulardan birisi,
hedefe bir an önce varmak için mümkün olduğunca çok sayıda yavru
arasından mümkün olduğunca az sayıda yavru seçilerek bunların damızlıkta
kullanılmasıdır. Unutmayın ki vasat kuşların damızlıkta kullanılması
istenen ilerlemeyi yavaşlatır. Bu nedenle çok yavru alacağım diyerek
istenen özellikleri taşımayan kuşların damızlıkta kullanılması gereksiz
yere vasat kuşların sayısının artmasına neden olacaktır. Halbuki, eğer
vasat kuşlarınıza damızlığa ayırdığınız kuşların yavrularını
baktırırsanız, hem iyi kuşlar yetiştirmiş olursunuz, hemde gelecek yıl
içlerinden en iyilerini seçebiliceğiniz yeterli sayıda yavru elde etmiş
olursunuz.

SELEKSİYON YÖNTEMLERİ

TEKSEL SELEKSİYON YÖNTEMİ
Bu yöntemde, adından da anlaşılacağı gibi ıslahına çalıştığımız
özellikler tek tek ele alınır. Örneğin öncelikle kuşlarımızın uçuculuk
özelliklerini geliştirmeye çalışırız. Bu konuda belli bir ilerleme
kaydettikten sonra renk konusunu ele alabiliriz
Yöntem, özellikle tek bir özellikte ilerleme istediğimizde çok
etkilidir. Eğer birden fazla özelliği ele alıyorsak o takdirde yöntem,
hedefe ulaşmak için çok uzun bir süre gerektirmesi bakımından
dezavantajlıdır. Diğer bir dezavantajı ise, seçim tek bir özelliğe
bakılarak yapıldığı için, damızlığa ayrılmayanlar içerisinde başka
özellikler bakımından çok iyi durumda olan kuşların da bulunabileceği
olasılığıdır. Böylece diğer özellikleri bakımından çok iyi olan kuşlar,
ele aldığımız özellik bakımından yetersiz oldukları için damızlık dışı
bırakılacaklardır

BAĞIMSIZ AYIKLAMA YÖNTEMİ
Bu yöntemde iyileştirilmesi düşünülen tüm özellikler aynı anda dikkate
alınır. Damızlığa ayrılacak kuşlarda, her bir
özellik için belli bir alt sınır tespit edilir. Alt sınırı aşan kuşlar
damızlığa ayrılırlar. Böylece aynı anda birden fazla özellikte ilerleme
görülecektir. Ancak özellik bazında görülecek ilerleme, teksel yönteme
nazaran daha yavaş sağlanacaktır.
Bu yöntemin önemli bir dezavantajı vardır. Her bir özellik için belli
bir alt sınır belirlendiği için, bir özellik bakımından çok iyi olan,
hatta listenin en başında olan bir kuş, diğer bir özelliği açısından
yetersizse damızlık dışı kalacaktır.
Bunun yanında öyle özellikler vardır ki birbirleriyle ters
ilişkilidirler. Yani, özelliğin birinde yeterli ilerleme sağlanırken
diğerinde gerileme olabilmektedir. Bu olumsuz durum başarıyı baltalayan
en önemli faktörlerden biridir

SELEKSİYON İNDEKSİ
(PUANLAMA) YÖNTEMİ
Yöntem, bundan önce anlatılan diğer iki yöntemin olumsuz taraflarını
bertaraf etmek için geliştirilmiştir. Yönteme göre, ele alınan
özelliklerin öncelikle ağırlıkları belirlenir. Yani özelliğin hangisinin
öncelikli ele alınması gerektiği, hangisinin daha az önemli olduğu
belirlenir. Bu özelliklere belli bir katsayı verilir. Özellikler
puanlanır ve bu katsayılarla çarpılırlar. Daha sonra çıkan sonuçlar
toplanır ve bu değer kuşun damızlık değeri olarak isimlendirilir. Kuşlar
bu damızlık değerlerine göre sıralanırlar ve yukarıdan aşağıya doğru
belirlediğimiz sayıda hayvan damızlığa ayrılır. Örneğin yetiştirdiğiniz
kuşların en fazla takla özelliklerine önem verdiğinizi farzedelim. Bu
özelliği 100 üzerinden puanlayabilirsiniz. Bundan sonra sırasıyla iyi
uçuculuk özelliği 80 puan üzerinden, renk özelliği 50 üzerinden, döl
verimi (bu özellik için çok yumurtlama, yavruların yumurtadan kolayca
çıkması, yavrulara iyi bakım gibi birden fazla kriter ele alınabilir) 25
üzerinden puanlanabilir. Bu puanlama yapılırken mümkün olduğunca
tarafsız olmak gerekir. Bunun sonucu tüm özelliklerin puanları toplanır.
Her kuşun toplam puanları, büyükten küçüğe doğru sıralanır. Bu sıralama
erkek ve dişi kuşlar için ayrı ayrı yapılmalıdır. Sıralama sonucu,
örneğin kendinize 10 çift damızlık ayıracaksanız, sıralanmış olan
puanlara göre en yüksekten başlanarak 10 dişi ve 10 erkek kuş
ayırmalısınız.

YETİŞTİRME SİSTEMLERİ
Yetiştirme sistemleri, kuşlarınızın genetik ıslahında hedefe varmanızı
kolaylaştıracak uygulamalardır. Hangi sistemi sececeğiniz hedefinize
bağlı olarak değişir. Bu sistemlerin dahilinde uygulanacak seleksiyon,
istediğiniz özellikte kuşları elde etmenizi sağlayabilir.

SAF YETİŞTİRME

Saf
yetiştirme aynı ırka sahip hayvanların çiftleştirilerek üretilmesidir.
Hatta aynı ırk içerisinde birbirine en fazla benzeyen kuşların
çiftleştirilerek üretilmesidir. Birçok kuşcumuz bu sistemi zaten
uygulamaktadır. Yine bu sistemde sürüye mümkün olduğunca aynı ırktan
bile olsa dışarıdan başka kuşlar sokulmamaya çalışılır. Ancak bu
takdirde de kuşlarınız arasında akrabalık derecesi artacaktır. Akrabalık
derecesindeki bu artış bazı durumlarda tehlikeli olabilir. Bu durumu
önlemek için zaman zaman dışarıdan alınan kuşlarla kendi kuşlarınızı
çiftleştirmelisiniz. Bu duruma kan katma adı verilir.
Saf yetiştirme sistemi  ikiye ayrılır. Bunlardan birisi akrabalı
yetiştirmedir. Diğeri ise akraba dışı yetiştirmedir

AKRABALI YETİŞTİRME
Akrabalı yetiştirme adından da anlaşılacağı gibi birbirine kan bağı olan
kuşların çiftleştirilmesidir. Bu yetiştirme yönteminin iki şekli vardır.
Ana-oğul, baba-kız ve kardeşlerin çiftleştirilmesi yakın akrabalı
yetiştirme, büyük ebeveyn-torun, amca-yeğen, kardeş çocukları vb.
çiftleştirilmesi ise uzak akrabalı yetiştirme olarak anılır. Akrabalı
yetiştirme daha önceki konularda üzerinde durulan homozigotluğun
artmasına neden olur. Bu yöntemle, kuşlarımızda bulunan iyi özelliklerin
yavrularında muhafaza edilmesini sağlayabiliriz.
Bu yetiştirme sistemi özellikle az sayıda, yani seleksiyon yapacak
sayıda güvercine sahip olmayan yetiştiricilerin ellerinde bulunan iyi
birkaç kuşun genlerinin yavrularında toplanmasını sağlar. Fazla sayıda
güvercin yetiştirmeye olanakları elverişli olmayan yetiştiriciler için
en iyi genetik ıslah yöntemlerinden birisidir. Böylece iyi kuşları
dışarıda aramak zorunda kalmazsınız. Üstün özelliklere sahip bir
güvercinin kendi yavrularıyla çiftleştirilmesi sonucu onun özelliklerini
ikinci kuşak yavrularda toplayabiliriz. Zira bu kuşun genlerinin yarısı
zaten yavrusunda bulunacaktır. Tekrar yavrusu ile çiftleştirilmesi demek
bu kez yavrularda üstün özelliklere sahip kuşun genlerinin %75’inin
biraraya gelmesi demektir.
Bu yöntemin diğer bir kullanma sahası posta güvercini
yetiştiriciliğidir. Posta güvercinlerinde akrabalı yetiştirilmiş hatlar
elde edilir. Daha sonra farklı hatlardan kuşlar birbirleriyle
çiftleştirilirler. Alınan yavrular çoğu durumda ana ve
babalarından üstün olurlar. Bu duruma melez azmanlığı yada heterosis adı
verilir. Farklı saf ırktan kuşların çiftleştirilmeleri sonucu da bazı
özelliklerde heterosis görülme olasılığı yüksektir. Heterosis daha çok
yaşama gücü (yumurtaların döllülük oranı, yavruların yumurtadan çıkış
gücü, hastalıklara dayanıklılık vb.) ile ilgili özelliklerde görülsede,
tüm kantitatif özelliklerde görülme olasılığı vardır. Ancak akrabalı
yetiştirilmiş hatlar arası çiftleştirmelerden elde edilen bu üstün
yavruların aralarında çiftleştirilmeleri sonucu açılma olacağından
beklenen üstün verimli kuşlar elde edilmez. Yani üstün yetenekli kuşlar
elde etmek için her seferinde akrabalı yetiştirilmiş ana ve babalar
kullanmak gerekir. Bu konuda başarı akrabalı yetiştirmenin derecesine
göre artar Bu durum kuşların tekrar tekrar akrabaları ile
çiftleştirilmeleri sonucu artar. Örneğin baba-kız çiftleştirilmesinden
elde edilen yavruların akrabalı yetiştirme dereceleri %25’dir. Bu
yavruların tekrar ana veya babalarıyla çiftleştirilmelerinden elde
edilen yavrularda ise akrabalı yetiştirme derecesi %50 olur. Aynı
şekilde devam edilmesi ile akrabalı yetiştirme derecesi sırasıyla %75,
%87.5, %93.75 vb. olur
Akrabalı yetiştirme aynı zamanda zararlı çekinik genlerin etkilerinin
yavrularda ortaya çıkmasına da neden olabilir. Böylece zararlı genlere
sahip kuşlar tespit edilmiş olur ve bunlar damızlıktan çıkarılırlar.
Zira akraba dışı çiftleştirmelerde bu tür zararlı genler ortaya çıkmadan
generasyonlar boyunca taşınabilir. Ancak belli bir noktada ortaya
çıktıklarında bu zararlı genleri sağlam kuşlarınızın hangilerinin
taşıdığını bilemezsiniz.
Akrabalı yetiştirmenin yukarıda anılan yararları yanında olumsuz bir
yönü bulunmaktadır. Akrabalı yetiştirmenin derecesinin artması döl
verimi ve yaşama gücü ile ilgili özelliklerin gerilemesine sebep
olabilir. Bunlar yumurtalamada bozukluklar, erkeklerin dölleyememesi,
yavruların yumurtadan çıkamamaları, yavrulara iyi bakmama, hastalıklara
direncin azalması vb. olumsuzluklara yol açabilir. Ancak akrabalı
yetiştirilme derecesi çok yüksek olmayan kuşlarda bu olumsuzlukların
görülme olasılığının düşük olması ve yukarıda sayılan yararları
nedeniyle gerektiği yerde bu yola başvurmanın hiçbir sakıncası yoktur.

AKRABALAR DIŞI
YETİŞTİRME
Aynı
ırk içerisinde, ancak birbirleriyle akraba olmayan kuşların
çiftleştirilmesidir. Bu yetiştirme sistemine kuşlarınızın özelliklerini
yeterli bulmadığınız zaman başvurmalısınız. Bu amaçla dışarıdan, yani
elinizde bulunan kuşlarla akraba olmayan ancak yetiştirdiğiniz
kuşlarınızın ırkından ve üstün özellikli kuşları kendi kuşlarınız ile
çiftleştirmelisiniz. Bu durumda yabancı kuşun üstün genlerini kendi
sürünüze katmış olursunuz. Bundan sonra daha önce anılan genetik ıslah
yöntemlerinden birini uygulayabilirsiniz. Bu durum da bir nevi kan
katmadır

MELEZLEME
Melezleme farklı iki ırktan hayvanın çiftleştirilmesidir. Kuşculuk
dilinde bu tür çiftleştirmeden meydana gelmiş güvercinlere kırma, kırık,
azma, azman gibi isimler verilmektedir. Kuşculukta melezleme pek
istenmeyen bir yöntemdir. Her ne kadar saf kan kuşların yetiştirilmesi
istense de istek dışı birçok melezlenmeler olmaktadır. İstek dışı
melezlenmeler genellikle farklı ırktan kuşların birarada yetiştirildiği
kümeslerde daha çok görülmektedir
halbuki genetik ıslahta melezleme bazı özelliklerin iyileştirilmesi
için bir araçtır. Ve yeni ırklar meydana getirilmesi için en iyi
yöntemdir.
Melez hayvanların aralarında çiftleştirilmelerinden meydana gelen
yavrular genellikle birbirlerinden çok farklı özelliklere sahip olurlar.
Ancak bu yavrular içerisinde istenen veya hoşa giden özellikleri taşıyan
yavruların seçilerek aralarında çiftleştirilmeleri suretiyle, birkaç
generasyon sonunda nispeten homojen (benzer) yapıda kuşlar elde
edilebilir

[Hakan ARI]

Sevgili Yetiştiriciler, hepimizin ortak merakı olan güvercin yetiştiriciliğinin, güvercin sağlığı bakımından da  temelini oluşturan, olmazsa olmaz şeklinde de değerlendirebileceğimiz ana kuralları vardır. Uygulanması gereken kurallar nelerdir kısaca açıklayarak başlayalım;

1. Mutlaka standartlara uygun kümes veya kümesler.
2. Temizlik ve hijyen
3. Sağlıklı damızlık
4. Finansman
5. Zaman
6. Sportmenlik

1.Kümes

Kümes deyince aklımıza gelen konu; güvercinlerimizin rahat edebileceği, sağlık koşullarına uygun ,yaşamları süresince barınabilecekleri güvercin evlerinden söz ediyorum. Kümesleri, bahçe kümesleri ,tavan arası kümesleri ve teras kümesleri olarak sınıflandırabiliriz. Kümeslerimizin cephesini , şayet şeçeneğimiz varsa rüzgarın daha ılık estiği, sabah güneşini ve gün boyu güneş ışınlarını alabilen doğu veya güney doğu yönlerine kurarsak kuşlarımızın güneş ışınlarından azami derecede faydalanmalarını sağlarız. Böylece sabahın erken saatlerinde kümesin içersindeki havanında ılıklaşmasını sağlarız. Kümeslerin çok lüks olması önemli değildir ancak ihtiyaçlara cevap vermesi çok önemlidir. Bahçe kümeslerini ve terasta inşa edeceğimiz kümesleri yerden 45cm gibi yüksekliğe kaldırırsak, kümesin altında oluşacak hava sirkülasyonu sayesinde kümes tabanının daima kuru kalmasını sağlarız. İyi bir kümeste dikkat edilmesi gereken en önemli husus kümesin tabanının sürekli olarak kuru kalmasını sağlayan ve kuşlarımızda  üst solunum problemleri yaratmayan havalandırma sistemlerinin bulunmasıdır. Bunun için belli zaman dilimlerinde devreye sokacağımız (kuşları yemleme zamanı gibi ) elektrikle çalışan havalandırma sistemlerini tercih edebileceğimiz gibi doğal havalandırma sistemlerini de oluşturabiliriz. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus kümes içersinde kuşlarımızı cereyana maruz bırakmamaktır. Bu nedenle kümeslerde tek cepheden, tercihen kümeslerin ön yüzünde alttan açılacak havalandırma delikleri ile kümesin içersine temiz hava girmesini sağlarız. Tavandan açacağımız havalandırma bacaları ile de kümesteki istenmeyen kötü hava ve kokuların dışarıya çıkmasını sağlarız. Böylece kuşlarımızı hava akımlarına (cereyan) maruz bırakmaksızın kümeslerimizin hava sirkülasyonunu sağlarız.

Ayrıca kümeslerde kuşlarımızın yuva ölçülerini ve şekillerini belli standartlara göre dizayn edersek hem kuşlarımız rahat eder hem de yuva temizliğinde bizler rahat ederiz. Standartlara uygun yuvadan kastım; bir çift kuşun yaşamlarını sürdürebileceği, rahatlıkla eşleşip yavrularını büyütebilecekleri, kolay temizlenebilmesi için altında tercihen yuva ızgarası olan, içersinde 2 adet yumurtalık konulabilen, önleri gerektiğinde kapatılabilmesi için yuva önü bulunan, yetiştirdiğimiz kuşların fiziki yapılarına uygun ölçülerdeki yuvaları kastediyorum. Bu yuvaların ölçüleri kişisel olarak değisse de, normal ölçüler 40x60x40 veya 40X70X40 gibidir. Konuyu biraz açmak gerekirse ideal bir yuva 40 cm <derinlik, 60 cm genişlik, 40 cm yüksekliktedir. Bu standartlara sahip bir yuvada bir çift kuş, konulacak 2 adet yumurtalık sayesinde aynı anda bir çift yavru büyütürken, bir çiftte yumurtaya yatabilir. Yuva önleri sayesinde ise kuşlarımızı yuva içersine kapatıp, burada eşleştirerek, yemini ve suyunu burada vererek  doğacak yavruların istediğimiz çiftlere ait olduğundan emin olabiliriz. Ayrıca yuva önlerine takacağımız mamalıklara yem koyarak, hem yavruya bakan çiftlere yardımcı olabiliriz, hem de yavruların ebeveyinlerine bakarak çabucak yem yemeyi öğrenmelerini sağlarız. Yuva altı ızgaraları ise kuşlarımızın dışkılarıyla temasını kestiği için yemin dışkı ile bulaşması sonucu oluşabilecek olan enfeksiyonların önlenmesinde rol oynayan çok önemli faktörlerden biridir. Ayrıca haftada bir kez bu ızgaraları kaldırmak suretiyle yuvalıkları kolayca temizleyebiliriz

Kümeslerimizin tabanlarını günlük olarak temizlemiyorsak yere koyacağımız taban ızgaraları sayesinde kuşlarımızın dışkıları ile temasını keseriz. Kuşlar yerdeki dışkılara basmadığı için, bu dışkılar daha kısa sürede kuruyup, temizlik aşamasında ise daha kolay temizlenebilecektir. Kümeslerde kuşlarımızın suluklarını yerden takriben 50cm yükseklikteki sehpaların üstüne yerleştirirsek, içeride uçuşan tozların sulukları kirletmesini belli oranda önlemiş oluruz. Kuşlarımızın mutlaka hergün sularını değiştirip tazeleyelim. Böylece uzun süre suluklarda bayat su kalmayacağından suyun bakteri üretmesini de belli oranda önlemiş oluruz. Günlük verdiğimiz suyu direk çeşme suyu yerine, içersine bir miktar su dezenfektasyonu ilave ederek verirsek, sudan geçmesi muhtemel olan bazı enfeksiyonları önlemiş oluruz. Ayrıca kuşlarımıza yemlerini mutlaka temizlenip dezenfekte edilmiş bir zeminde veya yemliklerde vermeliyiz. Sanırım hiç kimse tuvalette yemeğini yemek istemez. Öyleyse bizlerde kuşlarımıza yemlerini özenle hazırlanmış yemliklerinde sunalım. Alacağımız bu basit tedbirlerle kuşlarımızın sağlıklı kalmalarını sağlamış oluruz.

2.Temizlik ve Hijyen ;

Temizlik ve hijyenik koşullar hastalıkların kolayca yayılmasını önleyeceğinden, mutlaka uygulanması gereken önemli tedbirlerdir. Haftalık yapacağımız kümes temizliği, yerleri, yuvaları, yumurtalıkları, tünekleri ve kümeste kullanılan her türlü ekipmanı kapsamalıdır. Kümes temizliği birkaç aşamalıdır. Birinci aşamada kümesteki her yer ve ekipmanlar (yemlik, suluk vs ) temizlenmelidir. Bu periyotta mümkünse elektrik süpürgesi ile kümesteki her yerin küçük tozları alınır. İkinci periyotta ise bir kova içersine konulan bir miktar dezenfektasyon ilacı karıştırılmış ılık su ile bütün yüzeyler silinmek suretiyle, mikropların barınmasına uygun ortam yaratabilecek olan tozlar silinip temizlenir. Son olarak ta dezenfektasyon pompası ile püskürmek suretiyle kümesteki el girmeyen yerlerde dahil olmak üzere her yer dezenfekte edilir. Bu işleme alternatif olarak pürmüz ile yakmayı da deneyebilirsiniz.

Unutmamak gerekir ki yakma metodu da mikropların imha edilmesinde çok etkilidir. Ancak çok dikkatli olunmasını tavsiye ederim. Zira yangın çıkarabilirsiniz veya kendinize zarar verebilirsiniz

3. Sağlıklı Damızlık

Damızlık seçimimizi yaparken, kuşun gözle görülebilen ve aranılan vasıfları dışında ,sağlık barometrelerinin de dikkate alınması gerektiğini düşünüyorum. Zira sağlıklı yavrular ancak sağlıklı damızlıklardan gelir. Dikkat edilecek olursa doğada sadece en sağlıklı ve en güçlü hayvanlar hayatta kalır ve onlar sürünün damızlığını oluşturur. Bizlerde tabiata fazla aykırı davranmamalıyız. Çok çabuk hastalanan bir damızlık kuşun yavruları da aynı olacaktır.Fakat sağlıklı, her türlü koşullarda hayatta kalmayı başarabilen ve hastalıklara karşı ilaç kullanmaksızın direnç gösterebilen bir damızlık, daima dayanıklı bir soyun atası olacaktır. Bilemiyorum bizler belki de posta güvercini yetiştiricisi olduğumuz için ve bu kuşlar sportif amaçlı yetiştirildiklerinden bu konuda çok hassasiyet gösterebiliriz. Ancak başka ırkları da yetiştirmiş olsaydım, aynı düşüncelerle hareket ederdim

4. Finansman

Kuş bakımı sanıldığı kadar çok basit ve ucuz olmayıp, mutlaka belli oranda finansmana ihtiyaç duyulmaktadır. Bunları belirtmemdeki neden şayet yeni bir arkadaşımız bu hobiye merak salarsa, kendini nelerin beklediğini bilmesi içindir. Bu harcamaları kısaca özetlemek gerekirse; başlangıçta kuş edinebilmek için bir miktar harcama yapılır. Daha sonra kuşun olağan harcamaları vardır. Yem, ilaç, aşı, vitamin, yem katkıları vs. gibi. Form ve Performans ırklarını besleyen arkadaşların harcamaları aşağı yukarı bunlarla biterken, Posta güvercinleri ile uğraşanları daha farklı harcamalar da beklemektedir. Örneğin yarışları tertipleyen organizatörlere yaptıkları harcamalardan dolayı ödenen kuş başı ücret, ayrıca kuşları yarışlara hazırlamak için kişisel arabalarınızla veya yarış arabasıyla yaptıracağınız antrenmanlara harcanan paralar vs. Yaklaşık 80 –100 adet posta güvercini besleyip yarıştıran bir kümesin senelik harcamaları ortalama 1000 $ civarındadır. Bu bakımdan posta güvercini ile profesyonel anlamda uğraşmayı düşünen yeni arkadaşların işin bu yönünü de göz önünde bulundurmalarını tavsiye ederim.

5. Zaman

Hangi ırkları yetiştiriyorsanız yetiştirin, mutlaka bakımı için belirli bir zamana ihtiyaç vardır. Bu zaman diliminde eğer hava müsaitse kuşlarımızı mutlaka dışarı çıkarıp havalandırmalıyız. Bütün günü kümeslerde kapalı olarak geçiren kuşların bu özgürlüğe her şeyden fazla ihtiyacı olduğunu unutmayalım. Şayet posta güvercini yetiştiricisi ve yarışçısı iseniz size günde en az iki saat gerekiyor demektir. Sabahları 1 saat, akşamları da bir saat olmak üzere günde iki saat uçurtmak gerekiyor. Başka türlü bu GÖKYÜZÜ SAVAŞÇILARINI formda tutamazsınız.

6. Sportmenlik

Her türlü yarış müsabakalarında olduğu gibi güvercin sporunda da yetiştiricinin diğer yetiştiricilere karşı sportmence davranması gerektiğine inanıyorum. Yetiştirici her şeyden önce başkalarının haklarına saygı gösteren, bilgi birikimini paylaşan, dürüst, birlikte aynı hobiyi paylaşan kişilerinde hobilerini yapmalarına imkan tanıyan, başkalarına ait kuşları yakaladığında, mümkünse sahibine iade etmeyi prensip edinmiş ve elindeki ile yetinmeyi bilen bir yapıya sahip olmalıdır. Bunun gerçekleştirilebilmesi içinde mutlaka her yetiştirdiğimiz kuşumuza yıl ve isim markası takılmalıdır. Kuş alımlarında kuş sahibi, sattığı kuşla beraber kuşun markasının karşılığı olan kartını veya pedigrisini vererek bir anlamda alıcıya kuşun nüfus kağıdına sahip olma imkanı tanımış olur. Sanırım bu tarzda uygulamalar ile hepimizin korkulu rüyası olan kuş HIRSIZLIĞININDA önüne belirli oranda geçmiş oluruz. Güvercin yetiştirmenin bir AMAÇ değil, bizleri birbirleriyle tanıştıran ve kaynaştıran bir ARAÇ olduğu düşüncesinin, hepimizin bu olaya bakış açısını değiştireceğini tahmin ediyorum. Ayrıca hasta kuşunu bir başka yetiştiriciye satmanın da gittiği yerde doğuracağı sonuçlar açısından son derece sportmenlik dışı bir davranış biçimi olduğunu ifade etmeliyim. Şayet kümesimizde herhangi bir hastalık varsa, bunu çevremizdeki kümeslerin sahiplerine bildirip tedbir almalarını sağlamakta her şeyden önce bir insanlık ve sportmenlik görevidir.

[Hakan ARI]

yapana helal olsun.
şu gen haritasını bir bulsalar.
bir arkadaşın genleri arada sırada kayboluyor yerlerini bulmada da zorlanıyorlar harita olsa hemen yerlerine giderlerdi.

[Hakan ARI]

artık özel hiçbirşeyimiz kalmadı.:mellow:
ben de baktım geçenlerde üye listesni inceliyordu.:icon9:
dedimki bizim formun kızlarına bakarsan yakarım dedim ama dinlemedi bi daha karşılaşalım görecek o :w00t: :w00t:
ama dua etsin themem onları seviyor yoksa kötü yapardım

[Hakan ARI]

arkadaşlar bu iş gerçekten güzel denemenizi tavsiye ederim.
yetkiler için teşekkürler themem

[Hakan ARI]

[img]http://www.siyamkedi.com/uye1.htm#tirmik[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/uye1.htm#tirmik[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/uye1.htm#tirmik[/img]

[Hakan ARI]

[img]http://www.siyamkedi.com/kediler1.JPG[/img]

[Hakan ARI]

[img]http://www.siyamkedi.com/kedi006.JPG[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/kedi007.JPG[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/kedi008.JPG[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/kedi010.JPG[/img]

[Hakan ARI]

[img]http://www.siyamkedi.com/resim13.JPG[/img]

[Hakan ARI]

[img]http://www.siyamkedi.com/resim3.JPG[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/resim4.JPG[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/resim11.JPG[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/resim6.JPG[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/resim7.JPG[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/resim8.JPG[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/resim9.JPG[/img]
[img]http://www.siyamkedi.com/resim10.JPG[/img]

[Hakan ARI]

[img]http://www.siyamkedi.com/wed.JPG[/img]

[img]http://www.siyamkedi.com/resim5.JPG[/img]

[Hakan ARI]

[Hakan ARI]

[Hakan ARI]

[Hakan ARI]

a.s herkese

[Yazar]

Yazılar