[ziuw]

YEM HİJYENİ VE KALİTE KONTROLÜ
Yem kalitesinin belirlenmesinde içerdikleri besin maddelerinin saptanması yeterli değildir.
Hijyenik kalitenin de iyi olma zorunluluğu vardır.
Her türlü yem maddesinin hasattan itibaren saklanması ve yedirilmesinde belli kurallara uyma zorunluluğu vardır.
YEM HİJYENİ VE KALİTE KONTROLÜ
Yemin yeterince olgunlaşmaması, böcek yeniği, yabancı tohumlarla karışık olması yem kalitesini düşürür.
Yemlerin üretiminden tüketimine kadar geçen süreçte kalite ve hijyenik yapıyı bozan 3 ana neden vardır;
– Depo zararlıları
– Mikroorganizmalar
– Mikotoksinler
Depo Zararlıları
Hasat edilen yemler kullanılmadan önce depolanma süreci geçirirler.
Bu süreçte; böcek, kurtçuk, fare gibi zararlılar doğrudan yada mikroorganizmaların çoğalması için uygun ortamı yaratarak yem kalitesini bozarlar.
Depo Zararlıları
Böcekler;
Hızlı bir şekilde gelişip ve çoğalırlar.
Yerleştikleri danelerde özellikle nişastalı kısımları hızla tüketerek belli bir olgunluğa ulaşırlar ve gözle fark edilebilir hal alırlar.
Ancak böceklerin fark edilme aşaması yemlerin büyük oranda yem olma özelliğini kaybettiği dönemi gösterir.
Depo Zararlıları
Kurtçuklar;
Yem yığınlarını nemlendirerek etkilerini gösterirler,
Ortamı değiştirerek küf mantarları ve diğer m.o. ların sayısında artışa neden olurlar
Kemirgenler;
Önemli miktarda yem tüketirler,
Taşıdıkları hastalık etkenlerini yeme kontamine ederler
Depo Zararlıları
Mikroorganizmalar
Tüm yem maddeleri her türden ve bol miktarda mikroorganizma içerir.
Önemli olan bunların sayılarının hayvan sağlığını etkileyecek düzeyde olmamasıdır.
Bitkisel kökenli yemler hava, su ve toprakla sıkı temas halinde olduklarından m.o. için uygun ortam sağlar,
Yemlerdeki mikroorganizmaların en önemli gruplarını; bakteri, küf mantarları ve mayalar oluşturur.
Bakteriler
Yemler bir çok bakteri türü ile kontamine olmaktadır.
Özellikle salmonella türü bakterilerin oluşturduğu kontaminasyon daha önemlidir.
Et unu, et-kemik unu, balık unu, kanatlı unu gibi hayvansal kökenli protein saplementleri ile,
Tahıllar ve küspelerde sıklıkla salmonella kontaminasyonu görülür.
Bakteriler
Yemlerdeki salmonella kontaminasyon nedenleri;
• Yemin kendisinden kaynaklanan,
• Yemlerin taşınması sırasında,
• Yemlerin silolanması sırasında,
• Karma yemin üretimi sırasında oluşan kontaminasyon
Bakteriler
Yemlerde Salmonella varlığı hayvansal üretimde önemli bir kontaminasyon kaynağıdır,
Koruyucu Tedbirler;
• Isı uygulaması,
• Organik asitler,
• Bağırsak pH’sını düşüren bazı karbonhidratlı bileşikler (MOS, FOS)
Mantarlar
Aflatoksinler
Yüksek nem, yetersiz havalandırma gibi yetersiz depo şartlarında yemleri enfekte ederler.
Aspergillus flavus ve A. Parasiticus tarafından üretilir,
B1, B2, G1, G2, M1 ve M2 olmak üzere 6 gruba ayrılır,
Genel olarak hayvanlarda karaciğerde bozukluk oluştururken, C.A.A. azalma yumurta veriminin düşmesi gibi verim kayıplarına neden olur.
Okratoksinler
Aspergillus ochraceus ve P. Viridicatum olmak üzere iki tür tarafından salgılanır.
Yemlerde en çok A ve B şusları bulunur.
Daha çok soğuk ve ılıman iklim kuşağında depolanan yemlerde görülür,
Hayvanlarda genel olarak nefrotoksik etkisi yanında karaciğer ve lenf sistemini de etkilemektedir.
Trikotesenler
Yemlerde bulunan en önemli türleri DON ve T2 toksinidir,
DON sadece ruminantlarda tolere edilebilir,
Ancak son yıllarda süt ineklerinde yem tüketimi ve süt verimini azalttığı bildirilmiştir,
T2 toksini doğrudan deriye temas ettiğinde dermatitis yapar,
Ağız yoluyla alındığında ishal ve rektal kanama yanında verimin düşmesi ve abort görülür.
Zearalenon
Östrojenik etkili bir toksindir ve östrojen salgısını arttırır,
Bu nedenle damızlık sürüler için önemlidir,
Yemle alındıklarında et ve süte geçerler,
Genel Olarak Mikotoksinler;
• Hayvanlarda ciddi sağlık sorunları yaratırlar,
• Yemlerde besin maddeleri kaybına neden olur,
• Yemlerde bulunan vitaminler küfler tarafından kullanılır yada tahrip edilir.
fusarium
Yemlerde Mikroorganizmaların Oluşturduğu Bulaşıklığı Etkileyen Faktörler
Yemlerde Mikroorganizmaların Oluşturduğu Bulaşıklığı Etkileyen Faktörler;
• Mikroorganizma sayısı ve türü,
• Yem maddesinin türü,
• Çevre ve depolama koşulları,
• Ortam ısısı,
• Yemin nem düzeyi,
• Depolama süresi.
Yemlerde Mikroorganizmaların Oluşturduğu Bulaşıklığı Etkileyen Faktörler
1. Mikroorganizma Sayısı ve Türü,
Uygun olmayan koşullarda var olan m.o sayısı hızla artar,
Bitkisel kaynaklı yemler için bulaşma kaynağı topraktır ve uygun şartları içermesi nedeniyle hayvansal kaynaklara göre m.o. sayısı fazladır.
Hayvansal kaynaklı yemlerde bulaşma kaynağı ise üretim yeri ve kendisidir,
Yemlerde Mikroorganizmaların Oluşturduğu Bulaşıklığı Etkileyen Faktörler
Bitkisel kökenli yemlerde Gram (-) bakteriler daha yaygındır,
Mantarlar buğdaygillerin hasadından hemen önce epidermis altına yerleşir,
Özellikle Aspergillus ve Penicillium türü mantarlar henüz çiçeklenme esnasında bitkiye yerleşirler,
Yemlerde bunların yanında bazı patojen m.o. lar da bulunur (E. Coli, Salmonella, Clostridium, Staphylococcus’lardır).
Yemlerde Mikroorganizmaların Oluşturduğu Bulaşıklığı Etkileyen Faktörler
2. Yem Maddesinin Türü;
Bitkisel kaynaklı yemler hayvansal kaynaklara göre daha fazla m.o içerirler.
bitkisel < hayvansal
Bunun nedeni hayvansal kökenli yemlerin üretimleri sırasında uygulanan işlemlerdir.
Buğdaygiler ve un formundaki yemlerde m.o sayısı daha fazladır,
buğdaygiller ve un formu Baklagiller küspeler, kavuz gibi yem maddelerinde daha az pelet yem ve yeni üretilmiş hayvansal yemlerde en azdır
Yemlerde Mikroorganizmaların Oluşturduğu Bulaşıklığı Etkileyen Faktörler
3. Çevre ve Depolama Koşulları;
a. Ortam Isısı; bakteriler ve mantarlar genellikle 0-46 oC arasında etkili olurlar. Mantarlar için optimum ısı 20-30 oC dir.
b. Yemin Nem Düzeyi; nem, m.o. ların üreme koşullarındandır. Kurutmada yada depolamada yetersizlik şartlarında görülür. %9 güvenli iken %13-16 düzeyi bozulmayı hızlandırır.
c. Depolama Süresi; mikroorganizmal etkinliğin başlamasıyla besin maddelerin yıkımlanması da başlar. Yıkımlanma sırasında açığa çıkan su ve ısı m.o ların çoğalmasını arttırır. Ortam ısısı ve nem depolama süresini etkiler. Ör.; %15 nem içeren mısır 24 oC de 116 gün, 15 oC de ise 260 gün depolanabilmektedir.
Mikroorganizma Sayısına Göre Yem Maddelerinin Tazelik veya Bozulmuşluk Derecesi
Yemlerin Hijyenik Yapıları İle Kalite Kontrolü
Yem kalitesinin belirlenmesinde besin maddeleri miktarı yanında hijyenik yapısının da bilinmesi gereklidir.
Rasyondaki bazı besin maddelerinin noksanlığı ilavelerle tamamlanırken hijyenik yapıdaki bozukluk yemin kullanılmaması anlamına gelir.
Yemlerde kalite ve hijyenik yapının ortaya konmasında;
1. Fiziksel duyusal inceleme,
2. Kimyasal analizler,
3. Mikroskobik inceleme,
4. Mikrobiyolojik analizler
Fiziksel ve Duyusal İnceleme
a. Renk;
Bir çok yem maddesinin yem değerini etkileyen bazı özellikleri o andaki renkleri ile ilgilidir. Ör.; kuru otun renginin yeşil yada solgun olması,
Yemin doğal renginden uzaklaşma derecesine göre yem maddelerinin yeni yada eski olduğunu gösterir,
Yemlerde bozulmadan ileri gelen renk değişimleri bakteri veya mantar kontaminasyonunun derecesini gösterir,
Ancak bazı yemlerde gözlenen renk farklılığı üretimden ileri gelebilir.
Fiziksel ve Duyusal İnceleme
Yem maddelerinde normalden ileri derece bozulmaya göre renk değişimi;
1. Yemin doğal rengi (solmamış),
2. Rengin biraz solması,
3. Grileşme ve rengin kuvvetli solması,
4. Kahverengileşme, siyaha yakın bir renk ve kısmen küflenme,
5. Kuvvetli küflenme veya kirlenmiş
Fiziksel ve Duyusal İnceleme
b. Koku;
Yem maddelerinin kendine has aroması vardır.
Bu kokunun dışındaki acımtırak, ekşime, küf ve kokuşmadan ileri gelen farklı koku bozulmayı gösterir.
Yem maddelerinde hissedilen amonyak kokusu proteinin bakterilerce bozulduğunu gösterir,
Küspelerde açığa çıkan acımtırak koku o yem maddesinin bozulduğunu gösteren en önemli bulgudur.
Fiziksel ve Duyusal İnceleme
Yem maddelerinde normalden ileri derece bozulmaya göre koku değişimi;
1. Yemin kendine has kokusu (normal),
2. Hafif yanık kokusu yada farklı koku,
3. Hafif küf kokması,
4. Kuvvetli küf kokusu
Fiziksel ve Duyusal İnceleme
c. Tat;
Yemlerin duyusal olarak hijyenik yapı ve kalitesinin ortaya konmasında önce fiziksel görünüşü, bütünlüğü, koku ve rengi incelenir.
Bunun haricinde yemin kalitesi tat ile de anlaşılır.
Yemlerin acılaştığı, ekşidiği yada tuz içeriğinin az yada çok olması tatma ile anlaşılır.
Fiziksel ve Duyusal İnceleme
d. Yabancı Maddeler;
Yem maddelerinin içerisinde yer alan toz, toprak kum, yabancı ot tohumları, sap ve saman gibi maddelerin fazlalığı yemin kalitesini düşürür.
Yem maddelerinde normalden ileri derece bozulmaya göre yabancı madde değişimi;
1.Yabancı maddeler yok yada çok az düzeyde toprak içeriği,
2. Az miktarda toprak, küf ve diğer yabancı maddeler ve böceksiz,
3. Çok miktarda yabancı madde ve küf, az sayıda ölü yada canlı böcek,
4. Çok sayıda yabancı madde, küf ve böcek.
Kimyasal Analiz
Kuru Madde (KM),
Ham Kül (HK),
Ham Protein (HP),
Ham Yağ (HY),
Ham Selüloz (HS),
NEM= KM-(HP+HY+HS+HK)
Bu yöntem, yemin besleyici değerinin ortaya konması yanında kalitesinin de ortaya konması açısından önemlidir.
Mikroskobik İnceleme
Yemlerin gözle görülmeyen özellikleri incelenir. İki amaç için mikroskobik inceleme yapılır.
1. Materyalin dış görünüşü ile fiziksel özellikleri incelenir. Yem maddelerinin biçimleri, rengi, partikül büyüklüğü, yabancı madde, böcek gibi istenmeyen maddeler yönünden incelenir.
2. Karma yemi oluşturan yem maddeleri ayrı ayrı tespit edilmesi için uygulanır. Böylece her bir yem maddesinin hangi oranlarda bulunduğu ortaya konmaktadır.
Mikrobiyolojik Analizler
Yemlerde total mikroorganizma sayısı üzerine dayanan analizler hijyenik yapı hakkında yeterli bilgi vermez.
Yemlerde bulunan m.o.ların tür ve miktarının saptanmasında spesifik mikotoksikolojik ve mikrobiyolojik yöntemlerin kullanılması doğru olacaktır.
Böylece yemin içerdiği mikroorganizma veya toksinlerin hayvanlarda oluşturabileceği olumsuz etkiler ortaya konmuş olacaktır.
Mikrobiyolojik Analizler
Yemlerde Mikrobiyolojik Olarak Uygulanan Yöntemler;
1. Mantar ve Onların Metabolitleri İçin;
a. Total mantar sayısı
b. Mikotoksin analizleri (ELISA yada HPLC ile)
2. Bakteriyolojik Yöntemler;
a. Total bakteri sayısı,
b. Bakteri izolasyonu ve identifikasyonu,
c. L.A.L (Limilus Amoebocyte Lysate) Testi: Gram (-) bakterilerin membranlarında bulunan lipopolisakkaritlerin varlığı tespit edilir. Böylece klasik bakteriyolojik yöntemlerle tespit edilemeyen bakteri rezüdeleri de bu analizlerle tespit edilebilmektedir.

[seyhanr]

paylasım icin tesekkurler.

[Yazar]

Yazılar