Oluşturulan forum yanıtları
- Yazılar
-
Grabit Easy newsgroup reader Download http://www.shemes.com/index.php?ref=http://www.CarHireCheaper.com/&p=down News &
RSS readers
Powergrab Simple newsgroup reader Download http://www.freewareweb.com/cgi-bin/archive
Xnews Newsgroup reader Download http://xnews.newsguy.com
Binary News Reaper Advanced newsgroup reader Download http://www.bnr2.org
Feedreader Light RSS/Atom aggregator Download http://www.feedreader.com
RssReader Displays RSS & Atom news feeds Download http://www.rssreader.com
RssPublisher Create, edit & publish RSS feeds Download http://www.rsspublisher.com
RSSOwl RSS/RDF/Atom newsreader Download http://www.rssowl.org/download
Rss Bandit RSS/Atom aggregator Download http://www.rssbandit.org/ow.asp?DownLoad
Juice (f.k.a. iPodder) Capture Podcasts Download http://juicereceiver.sourceforge.net7-Zip Multi-format file archiver Download http://www.7-zip.org Com-
pression
FreeExtractor SFX-archives + wizard builder Download http://www.disoriented.com/FreeExtractor
ZipGenius File compression suite Download http://www.zipgenius.it/index_eng.htm
IZArc Archive utility Download http://www.izarc.org
Tugzip Powerful archiving utility Download http://www.tugzip.com
Quick Zip Compression/uncompression utility Download http://www.quickzip.orgSkype Voip client Download http://www.skype.com/go/getskype VoIP
IVE Turns your pc into a video phone Download http://sony.glowpoint.com
Google Talk (beta) Call or send instant messages Download http://www.google.com/talk
VoIP Buster Free calls to land lines Download http://www.voipbuster.com
Phonegaim Voip client Download http://www.phonegaim.com
Gizmo Free Phone for Your Computer Download http://www.gizmoproject.com
Jajah (beta) Webphone Download http://www.jajah.com
FireFly Softphone with IM & voicemail Download http://www.freshtel.net/firefly
GloPhone Softphone Download http://www.glophone.com
Woize Digital telephony made simple Download http://www.woize.comAdobe Reader PDF reader Download http://www.adobe.com/products/acrobat/readstep2.html Office
Foxit PDF Reader PDF reader (smaller & faster) Download http://www.foxitsoftware.com
PrimoPDF PDF Creator Download http://www.primopdf.com
PDFCreator Create PDFs from any application Download http://sector7g.wurzel6.de/pdfcreator/index_e
AbiWord Word processor Download http://www.abiword.com
Calculator Plus Converting calculator Download http://www.microsoft.com/globaldev/outreac
Ragtime Desktop Publishing Download http://www.ragtime-online.com
PagePlus Desktop Publishing Download http://www.freeserifsoftware.com/softw
Acerose Password Vault Store all your passwords safely Download http://www.dexadine.com/acerose.html
SimpleOCR Optical Character Recognition Download http://www.simpleocr.com/
PDF ReDirect PDF creator Download http://www.exp-systems.com
Pdf995 (requires Converter) Pdf995 Printer Driver Download http://www.pdf995.com/download.html
Pdf995 Converter Required by Pdf995 Download http://www.pdf995.com/download.html
EasyOffice+PDF Filter Office suite Download http://www.e-press.com/downloads_freewar
OpenOffice Office suite Download http://www.openoffice.orgExodus Jabber client Download http://exodus.jabberstudio.org Instant
Messaging
Trillian All-in-one IM client Download http://www.ceruleanstudios.com
Gaim All-in-one IM client Download http://gaim.sourceforge.net/downloads.php
MSN Messenger Internet messaging service Download http://messenger.msn.com/
AOL Instant Messenger Exchange messages online Download http://www.aim.com/get_aim/win/latest_win.
Yahoo! Messenger (installer) Send instant messenges Download http://messenger.yahoo.com
ICQ The mother of all IM software Download http://www.icq.com/downloadFirefox Browser Download http://www.mozilla.com/firefox Internet &
e-mail
Netscape (installer) Browser Download http://browser.netscape.com/ns8
Opera Browser Download http://www.opera.com/download
Internet Explorer 7 (beta) Preview of the new browser Download http://www.microsoft.com/windows/ie
Google Toolbar (beta) Add functionality to your browser Download http://www.google.com/tools/toolbar/T4
Download Accelerator Plus Download manager Download http://www.speedbit.com
HTTrack Website Copier Download http://www.httrack.com
Fresh Download (registration) Download manager Download http://www.freshdiagnose.com/freshdown.ht
Google Earth Search through satellite images Download http://earth.google.com
Google Web Accelerator (beta) Load web pages at light speed Download http://webaccelerator.google.com
URL Snooper (registration) Locate URL’s of audio & video Download http://www.donationcoder.com/Software/Mouser/urlsnooper
NVU Web Authoring / HTML editor Download http://www.nvu.com/download.html
WebPlus Web Site Design & Publishing Download http://www.freeserifsoftware.com/software/W
Java Runtime Environment Browser extension Download http://www.java.com/en/download/manual.jsp
Flash player (installer) Browser extension Download http://www.macromedia.com/shockwave/…ShockwaveFlash
GMail Drive Use GMail for storage Download http://www.viksoe.dk/code/gmail.htm
Xenu’s Link Sleuth Advanced link validator Download http://home.snafu.de/tilman/xenulink.html
AM-DeadLink Detects dead links in bookmarks Download http://www.aignes.com/deadlink.htm
PuTTY Telnet and SSH client Download http://www.chiark.greenend.org.uk/~s…/download.html
SSH Secure Shell Client File transfer over SSH (+ GUI) Download https://lists.aas.duke.edu/pipermail…er/001699.html
WinSCP SFTP and SCP client Download http://winscp.net/eng/download.php
Coffeecup HTML Editor Web page design tool Download http://www.coffeecup.com/free-editor
FileZilla Fast and reliable FTP client Download http://filezilla.sourceforge.net
CoffeeCup Free FTP FTP client Download http://www.coffeecup.com
SmartFTP Feature rich FTP-client Download http://www.smartftp.com
GuildFTPd FTP Server Daemon Download http://www.guildftpd.com
Eudora E-mail client Download http://www.eudora.com/products/eudora/do
Thunderbird Excellent e-mail client Download http://www.mozilla.org/products/thunderbird
Pegasus PC e-mail system Download http://www.pmail.comKazaa Lite Resurrection P2P utility without adware Download http://filesharingdownloads.com P2P
LimeWire (installer) Gnutella client Download http://www.limewire.org
eXeem BitTorrent client Download Website offline
BitTorrent Official BitTorrent client Download http://www.bittorrent.com
eMule P2P file sharing client Download http://www.emule-project.net/home/pe…=1&rm=download
Shareaza P2P client Download shareaza.sourceforge.net
Azureus (requires Java RTE) BitTorrent client Download http://azureus.sourceforge.net
WinMX File sharing program Download Website offline
Ares File sharing program Download http://www.aresgalaxy.org/download.html
Grouper Private community file sharing Download http://www.grouper.com
Another BitTorrent Client Improved client for BitTorrent Download http://pingpong-abc.sourceforge.net
Rufus BitTorrent client Download http://rufus.sourceforge.net
µTorrent Efficient BitTorrent client Download http://www.utorrent.comMedia Player Classic Audio / video player Download http://sourceforge.net/projects/guliverkli Multimedia
K-Lite Mega Codec Pack All available codecs Download http://www.k-litemegacodecpack.com
DVD Backup Xpress DVD backup software Download http://www.dvdbackupxpress.com
DVD Decrypter DVD backup software Download http://www.free-codecs.com/download/DVD
DVDFab Decrypter Copies entire DVD to HDD Download http://www.dvdidle.com/en/free.htm
DVD Shrink DVD backup software Download http://www.dvdshrink.org
ratDVD DVD movie download format Download http://www.ratdvd.dk/download.htm
VirtualDub Video processing (& rotation) Download http://www.virtualdub.org
Media Portal (Beta) Turns your PC in a Media Center Download http://mediaportal.sourceforge.net
RadioAgent24 Record music from internet radio Download http://radioagent24.com
VLC media player DVD player / video streaming Download http://www.videolan.org
DivX DivX Codec and Player Download http://www.divx.com/divx/download
Xvid MPEG-4 compliant video codec Download http://www.xvid.org
Fresh View (registration) Multimedia browser Download http://www.freshdiagnose.com/picture_slide
Winamp Multimedia player Download http://www.winamp.com/player/
Winamp iPod plugin Use your iPod without iTunes Download http://www.mlipod.com/
RealPlayer Multimedia player Download http://www.real.com
Real Alternative No need for RealPlayer anymore Download http://www.free-codecs.com/download/Real_
QuickTime Alternative Use this instead of QuickTime Download http://www.free-codecs.com/download/Quick
iTunes + Quicktime Player Multimedia player Download http://www.apple.com/itunes/download
Virtualdub Video capture / processing Download http://www.virtualdub.org
The Film Machine Convert AVI to DVD / (S)VCD Download http://members.home.nl/thefilmmachine
Net Transport Best stream ripper available Download http://www.xi-soft.com
Windows Media Player 10 Multimedia player Download http://www.microsoft.com/windows/windowsmedia/mp10
TMPGEnc Multi-purpose encoder Download http://www.tmpgenc.net/e_main.html
Stoik Video Converter AVI / MPEG / WMV conversion Download http://www.stoik.com
Windows Movie Maker 2.0 Video compiler / editor Download http://www.microsoft.com/windowsxp/d…viemaker2.mspx
Avid Free DV (registration) Professional video editing Download http://www.avid.com/freedv
Gordian Knot Convert DVD’s to DivX/XviD Download http://sourceforge.net/projects/gordianknot
Windows Media Encoder Media converter Download http://www.microsoft.com/windows/windowsmedia/downloadDaemon Tools Virtual dvd player Download http://www.daemon-tools.cc System
Google Pack (beta) Collection of essential software Download http://pack.google.com
EasyCleaner Registry & disk cleaning solution Download http://personal.inet.fi/business/toniarts/eclea
Gyula’s Navigator NC-like file manager Download http://www.wanari.com/products/gynav
freeCommander Dual-panel file explorer Download http://www.freecommander.com/index_en.htm
RefreshLock Higher display frequencies Download http://www.softpedia.com/get/Tweak/Video-T
Ultr@VNC Control PC’s via a web browser Download http://ultravnc.sourceforge.net
Yahoo! Widget Engine Run Widgets on your desktop Download http://widgets.yahoo.com/download
MS Shared Computer Toolkit Manage shared computers Download http://www.microsoft.com/windowsxp/share
DirectX Enhance games & multimedia Download http://www.microsoft.com/directx
PC Wizard Advanced system information tool Download http://www.cpuid.com/pcwizard.php
Sisoft Sandra Lite Information & diagnostic utility Download http://www.sisoftware.co.uk
Google Desktop Access to info on your computer Download http://desktop.google.com/en
MSN Search Toolbar Toolbar with Desktop Search Download http://toolbar.msn.com
Isobuster CD and DVD data recovery Download http://www.isobuster.com
Fresh UI (registration) Tweaking tool Download http://www.freshdevices.com/freshui.html
Fresh Diagnose (registration) Diagnostic tool Download http://www.freshdiagnose.com/freshdiag.ht
Regcleaner Get rid of old registry entries Download http://www.majorgeeks.com/download460.h
KillCopy Smart, fast & reliable copying Download http://killprog.narod.ru/killcopye.html
MaxBlast (bootdisk version) Partition copy & installation Download http://www.maxtor.com/en/support/download
MaxBlast (bootable cd version) Partition copy & installation Download http://www.maxtor.com/en/support/download
Partition Saving (CMD line) Hard disk imaging utility Download http://www.partition-saving.com/
CDBurnerXP Pro Burn & copy CD’s / DVD’s Download http://www.cdburnerxp.se/
CPU-Z Information on system devices Download http://www.cpuid.org/cpuz.php
MacroMaker Simple Windows automation Download http://members.ij.net/anthonymathews
AutoIt Advanced Windows automation Download http://www.autoitscript.com/autoit3
PSPad Universal text & hex editor Download http://www.pspad.com
Notepad++ Professional source code editor Download http://notepad-plus.sourceforge.net/uk/site.h
TweakUI Customize Windows Download http://www.microsoft.com/windowsxp/d…powertoys.mspx
Deep Burner CD / DVD burning Download http://www.deepburner.com
Cobian Backup Powerful file back-up tool Download http://www.educ.umu.se/~cobian/cobianbac
CCleaner System optimization tool Download http://www.ccleaner.com
Unknown Devices Hardware identifier Download http://www.halfdone.com/Development/UnknownDevices
Eraser Secure data removal tool Download http://www.heidi.ie/eraser/download.php
PC Inspector File Recovery File recovery Download http://www.pcinspector.de
Handy Recovery Data recovery Download http://www.handyrecovery.com/download.shSpybot Search & Destroy Anti spyware utility Download http://www.safer-networking.org Security
Jetico Personal Firewall Comprehensive firewall Download http://www.jetico.com/jpfirewall.htm
Ewido Security Suite Spyware & virus protection Download http://www.ewido.net
Ad-Aware SE Anti spyware utility Download http://www.lavasoft.com
Microsoft AntiSpyware Anti spyware utility Download http://www.microsoft.com/athome/security/s
CWShredder Cool Web Search removal Download http://www.trendmicro.com/cwshredder
SpywareBlaster Anti spyware utility Download http://www.javacoolsoftware.com
Malware Destroyer Malware removal tool Download http://www.emco.is/malwaredestroyer/featur
Sygate Personal Firewall Firewall Download Development discontinued
Kerio Personal Firewall Firewall Download http://www.kerio.com/kpf_download.html
ZoneAlarm Firewall Download http://www.zonelabs.com
Spamihilator Spam filter Download http://www.spamihilator.com
Hijack This Hijackers detection / removal Download http://www.merijn.org
CleanCache Browser & Windows cleaner Download http://www.buttuglysoftware.com/CleanCach
What’s Running An inside look into your system Download http://www.whatsrunning.net
Hitman Pro (Dutch) All-in-one spyware solution Download http://www.hitmanpro.nl
AVG Antivirus Anti virus utility Download http://www.grisoft.com
avast! Home Edition Anti virus utility Download http://www.avast.com/eng/down_home.htmlIrfanView Image viewer Download http://www.irfanview.com Imaging
IrfanView plugins (requires IV) Plugins for the viewer Download http://www.irfanview.com/plugins.htm
AutoStitch Automatic image stitching Download http://www.cs.ubc.ca/~mbrown/autostitch/a
Jalbum (requires Java RTE) Web photo album generator Download http://jalbum.net
DrawPlus Graphic design & vector drawing Download http://www.freeserifsoftware.com/software/D
3DPlus 3D animation & modeling Download http://www.freeserifsoftware.com/software/3
FastStone Image Viewer Image viewer, converter, editor Download http://www.faststone.org/FSViewerDetail.htm
MS RAW Image Viewer Thumbnails, previews & printing Download http://www.microsoft.com/windowsxp/using/
Acrylic Graphic Designer (beta) Illustration, painting & graphics Download http://www.microsoft.com/products/express
Picasa Find, edit and share photos Download http://www.picasa.com
Photoshop Album Starter Edition View, find and share your photos Download http://www.adobe.com/products/photoshopal
Photo Plus Image and photo editing Download http://www.freeserifsoftware.com/software/PhotoPlus
Paint.NET Image and photo manipulation Download http://www.eecs.wsu.edu/paint.net
GIMPShop Image editor similar to Photoshop Download http://gimpshop.blogspot.com
The Gimp (requires GTK+) Photo and graphics editor Download http://www.gimp.org/windows
GTK+ for Windows Required by The Gimp Download http://www.gimp.org/windows
Blender 3D modeling & rendering Download http://www.blender.orgEBU’L VEFA BUZCANİ ( 940 – 988)
Onuncu yüzyılda, İslam aleminde yetişmiş büyük matematik ve astronomi alimi, ismi Muhammed bin Yahya bin İsmail bin Abbas’tır. 10 Haziran 940 (H.328) tarihinde Horosan’ın Buzcan kasabasında doğdu.Bu yüzden Ebü’l-Vefa Buzcani diye meşhur oldu. 1 Temmuz 988 (H.388) tarihinde Bağdat’ta vefat etti.
İlim tahsiline amcası Ebu Amr Mugazili ve Ebu Yahya bin Kanib’İn yanında başlayan Ebü’l Vefa, on dokuz yaşında Bağdat’a gitti (959). Ölümüne kadar burada ilim ile meşgul oldu. Şerefüddevle’nin sarayında yaptırdığı rasathanede çalışan alimIer arasında yer aldı. Matematik başta olmak üzere, ömrünün büyük kısmını astronomik gözlemler yapmak, eser telif etmek ve ders vermekle geçirdi.
Ebu’l Vefa, Matematik ve astronomideki hizmetleriyle ilim tarihinde unutulmazlar arasında yerini almıştır .Onu, gerek klasik ve gerekse modern matematik konularında gördüğümüz birçok trigonometrik kavram, tarif, teorem ve formülleri ilk defa ortaya koyan bir Müslüman bilgin olarak tanıyoruz. Yazdığı eserler, yüzyıllarca hem İslam dünyasında, hem de Avrupa’da kaynak kitaplar olarak kabul edilmiştir.
Ebü’l Vefa, trigonometride büyük hizmetlerde bulundu, ona büyük ölçüde açıklık kazandırdı. Bilhassa, küresel trigonometride sinüs konusunu ilmi bir düşünceyle inceledi. Tanjant tabloları düzenledi. Trigonometriye tanjant, kotanjat, sekant A=1/Cos A ve kosekant A=1/sinüs A tarifve kavramlarını kazandırdı. Trigonometrinin altı esas eğrisi (grafiği) arasındaki trigonometrik oranlan ilk defa belirtti. Bu oranlar, bugün bile trigonometride grafiklerin tarifinde aynen kullanılmaktadır .
Ebü’l Vefa, çağına kadar hiçbir matematikçinin yapamadığı incelikte trigonometrik çizelgeler düzenledi. Astronomik gözlemleri için gerkli olan sinüs ve tanjant değerlerini gösteren çizelgeleri on beşer dakikalık (açı dakikası) aralıklarla hesaplayarak hazırladı.
Onun matematiğe kazandırdığı bu yenilikleri, Avrupa’da ancak beş yüzyıl kadar sonra Alman bilgini Johann Müller (1436-1476) tarafından ilk defa ortaya atılıp kullanılabildi.
Bu demektir ki, Avrupa, ancak Ebü’l Vefa’nın eserlerinin Batı dillerine çevrilmesinden sonra, bu konudaki bilgilere sahip olabilmiştir. Diophantos’un ve Batlamyus’un eserlerini inceleyip, açıkladı. Zamanına kadar hiçbir matematikçinin yapamadığı hassaslıkta trigonometrik çizelgeler hazırladı. Astronomik gözlemlere için gerekli ceyb (sinüs) ve zıl (tanjant) değerlerini gösteren çizelgeleri, on beşer dakikalık açı aralıklarıyla hesapladı. Trigonometrinin altı esas oranı arasındaki trigonometrik münasebetlerini ilk defa açıkladı. Bu oranlar, günümüzde de aynen kullanılmaktadır .
Ünlü bilim tarihçisi Plorian Cajori, History of Mathematick adlı eserinde onun hakkında: ” Ebü’l Vefa şüphesiz ki, Harezmi’nin matematik ve cebirdeki buluşlarını önemli ölçüde geliştirdi. Özellikle geometri ile cebir arasındaki münasebetler üzerinde durdu. Böylece bazı cebirsel denklemleri
geometri yoluyla çözmeyi başardı ve diferansiyel hesabın ve analitik geometrinin temelini kurdu. Bilindiği gibi, diferansiyel hesap, insan zekasının
bulduğu mühim ve pek faydalı bir mevzu olup, ilim ve teknolojik muasır gelişmelerin temel kaynağını teşkil etmektedir. Ayrıca, Battani’nin trigonometreleriyle ilgili eserlerini inceleyerek, girift ve anlaşılmayan yönlerini
açıklığa kavuşturdu.” demektedir.Sekant’ın kaşifi olarak genellikle Kopernik bilinirse de, ünlü bilim tarihçilerinden Morite Candon ve Carra da Vaux’un araştırmaları sonucu, bu buluşan Ebü’l Vefa’ya ait olduğu tesbit edilmiştir. Ebü’l Vefa, sinüs değerlerinin hesabı için yeni bir metod geliştirdi. Böylece hazırladığı cetvellerinde 30 derece ve 15 derecelik açının sinüsünü son derece dakik olarak, virgülden sonraki sekiz ondalık basamak halinde hesapladı.
Trigonometrinin yanında cebir ilmi üzerinde de derinlemesine çalışmalarda bulunan Ebü’l Vefa, o zamana kadar bilİnmeyen dördüncü dereceden denklemlerin çözümünü gerçekleştirdi. Bugün, 30 derecelik yayın sinüs değerinin hesaplama metodlarını da, Ebü’l Vefa’ya borçlu bulunuyoruz. Onun bulduğu bu değerin bugün bulunan değerlere göre ilk sekiz ondalık kesrinin denkliği görülmektedir .Ebul Vefa, trigonometrik çizelgeleri hazırlamada da öylesine bir incelik göstermiştir ki, onun 10 dakikalık aralıkla düzenlediği sinüs çizelgesindeki incelik (prezisyon) 1/604 kadardır .
Ebu’l Vefa, Encylopedia Britanica’nın yazdığına göre,tanjantı, yayın bir fonksiyonel olarak trigonometriye katmıştır. “Zıll=Gölge” dediği çizgileri, yayın iki katı; tanjantı ve sekantı da “kutr zıll” diye tarifetmiştir. Ebü’l Vefa, üçgenler üzerinde ilk ciddi çalışmayı yapan bilgin olarak tarihe kaydolmuştur. Onun bu konudaki keşifleri, tarifleri, kavramları, çizelgeleri, daha sonra Avrupa’nın ünlü matematikçilerinden D’Alembert (1717-1178) ve Laplace ( 17 49-1827) ile çağdaşları olan büyük matematikçilerin fikir yapıIarının temelinde yer bulmuştur .
Demek oluyor ki, klasik ve modem matematikte görülen, düzlem ve küresel trigonometriye ait tarif, kavram ve formüllerin çoğunluğunu ilk defa ortaya koyan, trigonometriye tanjant kavramı kazandıran, tanjantı yayın bir fonksiyonu olarak düşünerek trigonometrik bilgileri sistematik bir disiplin haline getiren Ebu’l Vefa’dır.
Her ne kadar müsteşrik Henrich Suter, İslam Ansiklopedisi’ne yazdığı makalede, trigonometriye tanjant, kontenjant, sekant, kosekant ile ilgili tarif ve kavramların daha önce yaşayan Habeş EI-Hasib tarafından bilindiğini kaydetmekteyse de, yapılan araştırmalar sonucunda bu görüşün doğru olmadığı anlaşılmıştır .
Ebu’l Vefa, sadece tanjant cetvellerini düzenlemek, trigonometriye sekant ve kosekantı kazandırmakla kalmadı, Sinüs problemini derinden derine inceledi. Trigonometrinin alt temes çizgisi arasındaki oranları belirtti. Onun tespit ettiği bu oranlar, bugün bile o çizgilerin tarifinde kullanılmaktadır. Aynca Ebu’l Vefa, Battani (858-929)’nin trigonometriyle ilgili eserini, hatırı sayılır derecede geliştirdi. Virgülden sonra üçüncü haneye kadar hesaplama imkanını veren sinüs cetvellerinin yeni hesaplama metodlarını buldu. Ebu’l Vefa’nın ulaştığı bu yüksek basamağı, Avrupa ancak asırlarca sonra aşabilmiştir .
Ebu’l Vefa’nın yaptığı hizmetler sadece bunlardan ibaret değildir. O, aynı zamanda büyük maharet sahibi bir geometriciydi. Birçok problemlerle uğraştı ve parabolün ekseni atrafında döndürülmesi ve parabolliod’un hacmi konularıyla meşgul oldu.
Ebu’l Vefa sadece matematikte değil, astronomide de isim yaptı. O kadar ki, bu sahada yaptığı keşif onu büyük bir şöhrete kavuşturdu. O, Avrupa’da Batlamyus’un ay teorisi üzerinde ilk defa araştırma yapan Tycho Brahe’den (1546-1601) tam 600 sene önce teorinin kritiğini yaptı, ona tenkitler yöneltti. Noksanlarını görüp yeniden gözlemlerde bulundu ve ayın üçüncü değişimini keşfetti. Bu, Ebu’l Vefa için, keşfe ismini verdirecek kadar büyüktü.
Zamanında, birçok Müslüman astronomi ve matematik alimi, Ebu’l Vefa’nın çalışmalarını ve eserlerini görmek üzere Bağdat’a gittiler ve derslerinde bulundular. Günümüzde birçok Batılı ilim adamı, Ebü’l Vefa’nın eserleri üzerinde araştırma yapmaktadır. Onun yaptığı ilmi çalışmalar, o devirde İslam alimlerinin ilim ve fende ne kadar ileri olduğunu açık bir şekilde göstermektedir .
Zahiruddin Beyhaki, Tarihu Hukema-il-İslam kitabında, Ebü’l Vefa’nın şu sözlerini nakletmektedir: ” Mal, can emniyeti ve sıhhat olmadan yaşanılan hayat, hayat değildir. Bir kimse sana, söz ile üstün gelirse aldırma, yeter ki sükut ile galip gelmesin. Bir kimsenin seviyesine uygun olarak arkadaşlık et. Eğer sen cahile ilimle, laubaliye ciddiyetle muamele edersen, arkadaşına eziyet etmiş olursun. Halbuki sen, onlara sıkıntı vermekten uzaksın. Sözüne ancak ihtiyacı anında kıymet verenle sohbet etme. Hocanın hakkını gözetmemek ahlaka sığmaz. Düşük, karaktersiz kimselerle görüşüp konuşma! “
ESERLERİ
1- kitab’ül-Kamil: Trigonometri ve astronomiden bahseden meşhur eseridir. Birinci bölümde, yıldızların hareketinden önce bilinmesi gereken meseleler , ikinci kısmında yıldızların hareketlerinin incelenmesi, üçüncü kısımda yıldızların hareketlerine arız olan şeyler anlatılmaktadır. Eserin yazma bir nüshası Paris National Kütüphanesi’nde, 1138 numarada kayıtlıdır.
L.P .E.A. Sedilot tarafından, eser tercüme edilerek basılmıştır .2- Ez-Ziyc’üs şamil: Ebu’l Vefa’nın astronomiden bahseden en önemli eseri budur. Ziyc-i şamil de denilen bu kitap, ince ve isabetli gözlemlerle dolu bir faaliyet abidesidir. Öyle ki, bu Ziyc (astronomi cetveli) Harizmi (780-850) ve Ferganalı Ahmed bin Kesir’in ziycleri gibi asırlar sonra bölüm bölüm D’Alembert (1717-1783) ve Laplace (1749-1827) gibi Batılı büyük matematikçi ve astronomların eserlerinde yer buldu.
3- Kitabün fi Amel-il-Mistarati vel-Pergar vel-Gunye,
4- Kitab ma Yahtacu İleyh-il-Küttab vel Ummal min İlm-il-Hisab,
5- Kitabun Fahirün bil Hisab,
6- Kitabun fi ilmi Hisab-il-musellesat-il-Küreviyye,
7- Kitabun fil-Felek,
8- Kitabun fil-Hendese,
9- Kitab’ül-Medhal ila Aritmetik,
10- Tefsir-üi-Harezmi fil Cebri vel-Mukabele.
HAZİNİ ( ? – 1155 )
Fiziğin dinamik ve hidrostatik konularına ağırğlık verip bilhassa hidrostatik üzerine yöneldi. Sıvıların yoğunluğunu ölçme aletini keşfetti.
Yoğunlukları ölçmek için aerometre kullandı. Sıvı maddelerin yoğunluğunu hesaplama metodunu ve cisimlerin hava içindeki ağırlıklarını hesaplamak için hikmet terazi si denilen beş kefeli teraziyi geliştirdi.
On ikinci yüzyılda Türkistan’da yetişen yerçekimi ve terazilerle alakalı çalışmalar yapan fizik, astronomi ve matematik ilimi. İsmi Abdurrahman el- Mansur el-Hazini olup,künyesi Ebü’l Feth’tir. Doğum tarihi belli değildir. Türkistan’ın Merv şehrinde yetişti ve 1118 (H.512) senesinden itibaren tanınıp meşhur oldu. 1155 (H.550) senesinde vefat etti. Bazan Ebü Ca’fer Ali Hazini adlı başka bir alim ile karıştırılmaktadır. Ebü Ca’fer Ali el-Hazini de devrinin önde gelen isimlerindendi ve bilhassa matematik ve astronomi ilimlerinde söz sahibiydi.İlim dünyasında İbn-ül-Heysem’e (AI-Hazen) denildiği için de Hazini ile karıştırılmaktadır.
Abdurrahman Hazini, doğup büyüdüğü Merv şehrinin ünlü alimlerinden iyi bir tahsil gördü. Özellikle fizik, astronomi.. ve matematik ilimlerinde devrinde söz sahibi oldu. İbn-i Heysem ve Biruni’nin eserlerini inceleyip istifade etti. Astronomiye çok önem verdi. Birçok İslam şehirlerinde kıblenin nasıl bulunabileceği hususunda esaslı çalışmalar yaptı.
Fiziğin dinamik ve hidrostatik konularına ağırlık verip bilhassa hidrostatik üzerine yöneldi. Sıvıların yoğunluğunu ölçme aletini keşfetti. Ayrıca, Biruni’nin kullandığı altı geniş, üstü dar konik bir kap biçimindeki alet ile, cisimlerin sıvılar içindeki sürüklenme mukavemetleri konusunu da inceledi. Birçok katı ve sıvı cismin yoğunluklarını son derece hassas ve bugünkü neticelere yakın bir şekilde tesbit etti.
Ünlü ilim tarihçisi Aldo Mieli, Biruni’nin ve Hazini’nin yapmış oldukları katı maddelerin yoğunluk tespitlerini modem değerlerle şöyle mukayese etmektedir:
Madde****Biruni’ye göre****Hazini’ye göre****Modern ölçüm
Altın
19.26
19.05
19.26
Demir
7.82
7.74
7.79
Bakır
8.92
8.83
8.85
Yakut
3.75
3.60
3.52
Zümrüt
2.73
2.62
2.73
Kuvars
2.53
2.58
2.58
Kalay
11.40
11.29
11.35
İnci
2.73
2.62
2.75Yine Hazini, yoğunlukları ölçmek için aerometre kullandı. Sıvı maddelerin yoğunluğunu hesaplama metodunu ve cisimlerin hava içindeki ağırlıklarını hesaplamak için hikmet terazisi denilen beş kefeli teraziyi geliştirdi.
Hazini havanın ağırlığının bulunduğunu ve ölçülebileceğini ortaya koymakla, Toriçelli’den önce meseleyi ele almış ve incelemiş olmaktadır. Hazini, sıvılar gibi havanın da bir ağırlığı ve kaldırma kuvveti bulunduğunu ve hava içinde bulunan cismin ağırlığının, kaldırma kuvveti sebebiyle azalmış olduğunu ve cismin noksanlaşan bu ağırlığının, havanın kesafetine göre değişeceğini söyledi. Arşimed kanununun sadece sıvılar için geçerli olmadığını, gazlar için de söz konusu olduğunu ve bunun bütün sıvılar için böyle olduğunu ifade etti. Hazini’nin bu ve benzeri ilmi araştırmaları, barometrenin (basınç ölçme aleti) keşfedilmesinde temel teşkil etmiştir. Böylece o, Toriçelli, Paskal, Boyle ve bazı diğer batılı bilim adamlarına öncülük etmiş oldu ve Akışkanlar Mekaniği ilmini kurdu. .Hazini, ışığın kırılma prensiplerini de inceledi ve gök küreye temas eden güneş ışınlarının dünyaya doğrudan doğruya dik olarak değil de kırılarak ulaştığını söyledi. Ayrıca, yer çekimi konusu üzerinde araştırmalarda bulundu. Birçok ilmi deneyler yaptı ve sonunda bütün cisimlerin yer kürenin merkezine doğru, bir cazibe kuvveti (gravitasyon) ile çekildiklerini gösterdi. Cisimlerin bu çekilme kuvvetinin farklı oluşunu da, düşen cisim ile çekim merkezi arasındaki mesafeye bağlı olduğunu söyledi. Biruni’nin yaptığı araştırmayı geliştirerek, kütleler arasındaki çekim prensibini ortaya koydu. Bu konuyu eserinde şöyle anlatır:
“Kuvvet, hacim, şekil ve alemin merkezinden uzaklık bakımından birbirinin aynı olan cisimlerin ağırlıkları birbirlerine eşittir. Dünyanın merkezine muayyen uzaklıktaki ağırlığı belli olan her cismin, dünyanın merkezine olan uzaklığının farklılığına göre ağırlığı da farklıdır. Dünyanın merkezine olan uzaklık arttıkça, ağırlık da artar, yaklaştıkça hafifler. Bu sebeple bir cismin ağırlığının diğer cismin ağırlığına nispeti, onların dünyanın merkezine olan uzaklıklarının nispeti gibidir.” Görüldüğü gibi yer çekimini Newton (1665) değil, ondan beş yüz elli sene önce yaşayan iki İslam alimi keşfetmiştir. Hazini vardığı bütün bu ilmi neticeleri, tamamen ilmi deneyler ve mukayeselere dayandırıyordu. Bu özelliğinden dolayı Hazini’ye; “Dinamik ve Hidrostatiğin üstadı, öncüsü ve Akışkanlar Mekaniğinin ve Gravitasyon prensibinin kaşifi” unvanını vermek gerekir.Eserleri:
1. Ez-Zic-ül-Mu’teber-il-Senceri: Merv şehrindeki rasathanesinde yaptığı astronomik gözlemler sonucu hazırladığı bu eserini, Sultan Melikşah’ın oğlu Sultan Sencer’e sundu. Eserinde, bütün gezegenlerin gözlem sonuçlarını, pozisyonlarının hesaplanmasını yaptı. Güneş ve ay’ın pozisyonlarını hesapladı. Sonraki asırlarda Kutbüddin Şirazi’nin çalışmalarına zemin hazırladı. Bu eserini hazırlarken, Hüsameddin Salar ve Envari adlı iki ilim adamıyla çalışarak gözlemler yaptı. Ayrıca bu eserinde, Merv şehri enlemine göre yıldızların durumları hakkında da bilgi vermektedir.
2. Kitab-ül-Alat-il-Acibeti: Bu eserinde rasad aletleri üzerinde durmakta ve astronomi nazariyesini ortaya koymaktadır.
3. Kitabu Mizan-il-Hikme: Bu eser sekiz ciltten meydana gelmiştir. Her ciltte ayrı konular ele alınmaktadır. Birinci ciltte; hidrostatik konuları, ikinci ciltte muhtelif yoğunluk hesaplamaları, üçüncü ciltte yerçekim nazariyeleri, dördüncü ciltte Arşimet ve Menelaos’un hidrostatikle ilgili görüşleri, beşinci ciltte muhtelif maddelerin ağırlık ölçümleri, altıncı ciltte muhtelif cisimlerin yoğunluklarının hesaplanması, yedinci ciltte muhtelif konularda kendi buluşlarına ait örneklerin incelenmesi, sekizinci ciltte ise astronomi ile ilgili konular anlatılmaktadır.
Hazini’nin beş eseri M.Khanikov tarafından kısmen incelenmiş ve İngilizce’ye tercüme edilerek Amerika’da New Haven’de 1859’da neşredilmiştir.
Eserlerini inceleyen bilim adamları hayranlıklarını ifade ve itiraf etmekten kendilerini alamamışlardır. Fizik konularındaki buluşları, günümüzün modern üniversitelerinde incelenmekte olup, sahasına ışık tutmaktadır. Bilim Tarihi otoritelerinin çoğu, Hazini’nin bütün asırların fizik üstadı olduğunu, İbn-i Sina, Biruni ve İbn-i Heysem gibi üstatlarını bu sahada geride bıraktığını kabul etmektedirler. Hazini, Mizan-ül-Hikme’sinde, düşmekte olan cismin ‘sürati, aldığı mesafe ve geçen zaman arasındaki münasebet (ilişki) üzerinde de geniş inceleme ve araştırmalarda bulundu. Onun tespit edip incelediği bu mühim münasebet, çıkan mühim ilmi prensip ve denklemler, batılı bilim adamlarına (mesela Galileo, Keppler ve Newton) mal edilmektedir ki, bunun apaçık bir hata ve yanlışlık olduğu ortaya çıkmış bulunmaktadır. İşin doğrusu şu ki, Abdurrahman Hazini’nin bu pek mühim eseri orta çağlarda batı dillerine tercüme edilmiş, onun ilmi görüşlerinden Avrupa ilim fazlasıyla istifade etmişlerdir. Bilim tarihçisi G.Sarton, Hazini’nin Mizan-ül-Hikme’sini, ortaçağlar İslam dehasının en önde gelen eseri olarak vasıflandırılmakta ve o devir dünyası için eşsis bir eser saymaktadır.4- Cami-üt-Tevarih, 5- Kitabün fil-fecriveş-Şafak, 6- Kitab-üt-Tefhim
Yusuf Has Hâcib
11. yüzyılın başlarında Balasagun’da doğmuş olan Yusuf Has Hâcib asil bir aileye mensuptur. Balasagun’da yazmaya başladığı Kutadgu Bilig (Mutluluk Bilgisi) adlı yapıtını 1069 yılında Kaşgar’da tamamlayarak Karahanlı hakanlarından Ebû Ali Hasan ibn Süleyman Arslan Hakan’a sunmuştur.
Kutadgu Bilig, her iki Dünya’da da mutluluğa kavuşmak için gidilmesi gereken yolu göstermek maksadıyla yazılmıştır. Yusuf Has Hâcib’e göre, öteki Dünya’yı kazanmak için bu Dünya’dan el etek çekerek yalnızca ibadetle vakit geçirmek doğru değildir. Çünkü böyle bir insanın ne kendisine ne de toplumuna bir yararı vardır; oysa başkalarına yararlı olmayanlar ölülere benzer; bir insanın erdemi, ancak başka insanlar arasındayken belli olur. Asıl din yolu, kötüleri iyileştirmek, cefaya karşı vefa göstermek ve yanlışları bağışlamaktan geçer. İnsanlara hizmet etmek suretiyle faydalı olmak, bir kimseyi, hem bu Dünya’da hem de öteki Dünya’da mutlu kılacaktır.
Yusuf Has Hâcib bu yapıtında bilimin değerini de tartışır. Ona göre, alimlerin ilmi, halkın yolunu aydınlatır; ilim, bir meşale gibidir; geceleri yanar ve insanlığa doğru yolu gösterir. Bu nedenle alimlere hürmet göstermek ve ilimlerinden yararlanmaya çalışmak gerekir. Eğer dikkat edilirse, bir alimin ilminin diğerinin ilminden farklı olduğu görülür. Mesela hekimler hastaları tedavi ederler; astronomlar ise yılların, ayların ve günlerin hesabını tutarlar. Bu ilimlerin hepsi de halk için faydalıdır. Alimler, koyun sürüsünün önündeki koç gibidirler; başa geçip sürüyü doğru yola sürerler.
Yusuf Has Hâcib, astronomi bilimini öğrenmek isteyenlerin, önce geometri ve hesap kapısından geçmesi gerektiğini söyler. Aritmetik ve cebir, insanı kemâle ulaştırır; toplama, çıkarma, çarpma, bölme, bir sayının iki katını, yarısını ve kare kökünü alma işlemlerini bilen, yedi kat göğü avucunun içinde tutar. Her şey hesaba dayanır.
Bir siyasetnâme veya bir nasihatnâme olarak nitelendirilebilecek Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hâcib’in ve içinde yetiştiği çevrenin ilmî ve felsefî birikimi hakkında çok önemli bilgiler vermektedir. Platon’un devlet ve toplum anlayışı çok iyi bilinmekte ve uygulanmaya çalışılmaktadır. Bilimin ve bilginlerin değeri anlaşılmıştır; bilim, güvenilir bir rehber olarak düşünülmektedir.
Mirim Çelebi
Mirim Çelebi, asıl adı Mahmud b. Mehmed olan ve 16. yüzyıl Osmanlı Türkiye’sinin en ileri gelen astronom ve matematikçilerindendir. İstanbul’da doğmuş, medreselerde okumuş ve Beyazıd’ın şehzadeliği zamanında hocalık yapmış ve önemli makamlarda görev almıştır.
Kadızade ve Ali Kuşçu’nun torunu olan Çelebi’nin en önemli eserlerinden biri Uluğ Bey’in Zic’ine Farsça olarak Düstürü’l-amel ve tashihü’l-cedvel adında yazdığı bir şerhdir. Yazar eserde konuları çok çeşitli şekillerde anlatmış, örneğin bir derecelik yayın sinüsünü hesaplamak için gayet anlaşılır biçimde 5 ayrı çözüm yolu göstermiştir.
Mirim Çelebi aynı zamanda kendisini çok seven Yavuz Sultan Selim’in ısrarları sonucunda dedesi Ali Kuşçu’nun astronomi ile ilgili Fethiye eserini de şerh etmiştir. Matematik ve astronomi ile ilgili yedi sekiz risalesi bulunmaktadır. Mirim Çelebi, Osmanlı ülkesinde astronomi ve matematik ilimlerinin ilerlemesi için kuşkusuz en çok çalışan müslüman bilim insanlarındandır.
Ali Şir Nevai (1441 – 1501)
1441’de Herat’ta doğdu. Babası Timur’un meliklerinden Sultan Ebu Said’in veziri Kiçkine Bahşi idi. Ali Şir Nevai’nin ilk eğitimini babası verdi. Daha sonraki eğitimine Horasan ve Semerkant’ta devam etti. Sultan Hüseyin Baykara ile okul arkadaşı idi. Hatta okurken aralarında kim devlet idaresine geçerse diğerini unutmamak üzere sözleşmişlerdi.
Sultan Hüseyin Baykara, Herat’ta yönetimin başına geçince sözleştikleri gibi Ali Şir Nevai’yi aradı. Onun Semerkant’ta olduğunu öğrendi ve Maveraünnehir Meliki Ahmet Mirza’ya bir mektup yazarak Ali Şir Nevai’yi kendisine göndermesini istedi. Ali Şir Nevai, Ahmet Mirza’nin adamları tarafından Herat’a götürüldü. Sultan Baykara onu önce mühürdar yaptı daha sonra vezirlik görevine tayin etti.
Görevi sırasında bol bol kitap okumak, ilim çevreleriyle sohbet etmek ve araştırma yapmak imkanı bulan Ali Şir Nevai, bir süre sonra yaptığı işten sıkılmaya başladı. İstifasını Hüseyin Baykara’ya sunduysa da kabul edilmedi. Aksine Esterabad Valiliği’ne tayin edildi. Ali Şir Nevai, valilik görevinde fazla durmadı ve 1490 yılında ayrıldı.
Valilik görevinden ayrıldıktan sonra bilim ve sanat konularında yoğunlaşan Ali Şir Nevai, 1501 yılında doğduğu şehir olan Herat’ta vefat etti.
Şiirlerini Türkçe ve Farsça yazan Ali Şir Nevai, Arapçayı da çok iyi öğrenmişti. Meşhur ilim adamlarından Molla Cami, onun şiir arkadaşlarındandır. Kaşgarlı Mahmut’tan sonra Türk diline en büyük hizmet eden kişi olarak tanınan Ali Şir Nevai, Muhakemet-ül Lügateyn adlı kitabında Türkçe ile Farsça’yı karşılaştırarak pek çok yerde Türkçe’nin üstünlüğünü savunmuştur. Nevai, bu kitabını Türkçe’yi bırakarak eserlerini Farsça verenlere ithafen yazmıştır. Ali Şir Nevai, Türkçe yazdığı şiirlerinde Nevai, Farsça yazdığı şiirlerinde ise Fani mahlaslarını kullanmıştır.
Ali Şir Nevai’nin dördü Türkçe, biri de Farsça olmak üzere beş ayrı divanı vardır. Türkçe divanlarının genel adı Hazain-ül Maani’dir. Türkçe divanlarını, Garaibü’s-Sağir, Nevadir-üş Şebab, Bedayi-ül Vasat ve Fevaidü’l- Kiber adları altında yazmıştır.
Beş mesnevisinden meydana gelen Hamse’si ile Türk edebiyatında ilk hamse yazan Ali Şir Nevai’nin divanlarından hariç 18 ayrı eseri daha vardır.
